پیمان عباسینیا
هر پنجشنبه، طعم سینما را در پرده سینما بچشید!
با طعم سینما، سینما را از دریچه ای تازه ببینید!
نقد و بررسی فیلمهای مهم تاریخ سینما در طعم سینما
Scanners
كارگردان: دیوید کراننبرگ
فيلمنامه: دیوید کراننبرگ
بازيگران: جنیفر اونیل، استیون لک، پاتریک مکگوهان و...
محصول: آمریکا، ۱۹۸۱
زبان: انگلیسی
مدت: ۱۰۳ دقیقه
گونه: علمی-تخیلی، ترسناک
بودجه: ۳ و نیم میلیون دلار
فروش: نزدیک به ۱۴ و نیم میلیون دلار
درجهبندی: R
■ طعم سینما - شمارهی ۱۴۰: اسکنرها (Scanners)
«در یک مکان عمومی، ولگردی بهنام کامرون ویل (با بازی استیون لک) با کمکِ توانایی ذهنی خارقالعادهی خود، بر زن پابهسنگذاشتهای [که میفهمد او را دست انداخته است] تأثیر میگذارد و ادباش میکند. اتفاقی که موجبات دستگیر شدن کامرون توسط مأموران مؤسسهی تحقیقاتی کانسک (ConSec) را فراهم میآورد. او در کانسک بهوسیلهی دکتر پل روث (با بازی پاتریک مکگوهان) متوجه قدرت فراوان ذهناش میشود و درمییابد یکی از انسانهای جهشیافتهای است که "اسکنر" صدایشان میزنند. دکتر روث همچنین به کامرون خطر فعالیتهای زیرزمینیِ خرابکارانهی عدهای از اسکنرها به رهبری داریل رِووک (با بازی مایکل آیرونساید) را گوشزد میکند و به او میگوید که برای نقشِبرآب کردن دسیسههای رِووک و داروُدستهاش انتخاب شده است...»
اسکنرها که بین سینمادوستان ایرانی تحت نام "شکار انسان" نیز شناختهشده است با بودجهای ۳ و نیم میلیونی به مرحلهی تولید رسید و نزدیک به ۱۴ و نیم میلیون دلار فروش کرد. به این ترتیب، اسکنرها پرهزینهترین و در عین حال گیشهپسندترین فیلم آقای کراننبرگ [تا آن زمان] لقب گرفت و هموارکنندهی مسیر منحصربهفرد فیلمسازیاش در دههی ۱۹۸۰ میلادی شد که به نقطهی اوجی خیرهکننده [از هر دو بُعد تجاری و هنری] همچون مگس (The Fly) [محصول ۱۹۸۶] منتهی گشت.
نکتهای که در مواجههی اولیه با اغلب ساختههای کراننبرگ [علیالخصوص دههی هفتاد و هشتادیهایش] توجهام را به خود جلب میکند [برای نمونه در رویارویی با جوجه (The Brood) [محصول ۱۹۷۹]، نخستین فیلمی که از او دیدم و قطعاً اسکنرهای مورد بحثمان] حدّ قابلِ اعتنایی از کمالیافتگی تکنیکی است که [فارغ از اینکه فیلمهای مذبور را دوست داشته باشیم یا نه] از قابهای قرصوُمحکمِ اثر بیرون میزند. بدیهی است کمالیافتگیای که درموردش حرف میزنم بههیچوجه ارتباطی با جلوههای ویژهی فیلمها و حیطههایی از این دست نداشته باشد. بهشخصه درخصوص اینکه پیشرفتهای تکنولوژیک سینمای امروز باعث شدهاند تا پارهای از لحظات فیلمهای علمی-تخیلی دیوید کراننبرگ [از جمله در همین فیلم اسکنرها] حالا پیشِپاافتاده و سردستی بهنظر بیایند، بحثی ندارم.
کوچکترین اغراقی بهکار نبردهام اگر بگویم که یکی از غیرمنتظرهترین لحظههای تاریخ سینمای وحشت در اسکنرها و طی سکانس نمایش چندوُچونِ اسکن شدن در ساختمان کانسک رقم میخورد. این حادثهی دقیقهی چهاردهمِ فیلم بهقدری شوکآور است که هولوُهراساش تا انتهای اسکنرها با شما میماند بهطوریکه هر آن دلهره دارید مبادا پیشامدی مشابهاش رخ بدهد! اجرای قدرتمند لحظهی مذکور علاوه بر حاکمیت جوّی وحشتافزا، ثمرهی دیگری هم دارد و آن مضحک جلوه نکردن بخشهایی از فیلم است که اسکنرها با بهکارگیری نیروی ذهن خود دست به کارهای محیرالعقول میزنند.
درست است که آقای کراننبرگ بهدنبال ساخت اسپایدر (Spider) [محصول ۲۰۰۲] قدم در راهی گذاشته که در ظاهر ربطی به سینمای پیشیناش ندارد اما این دلیل نمیشود تا از یاد ببریم که او از انگشتشمار سینماگرانِ بهراستی دغدغهمندِ [بهقولی: مؤلف] سه-چهار دههی اخیر است. دغدغهی شخصیِ تکاندهندهْ روی پرده آوردن تکنولوژیهراسی (Technophobia) و همچنین اضمحلال و آفتزدگی جسم و روح و تأثیر و تأثر آنها از یکدیگر را هیچ فیلمسازی در آثارش بهاندازهی کراننبرگ واکاوی نکرد. با این تفاسیر، اینکه او را استاد بلامنازع سابژانری بهاسم "ترس جسمانی" (Body horror) خطاب میکنند اصلاً بیمناسبت بهنظر نمیرسد.
اسکنرها علاوه بر بهرهمندیاش از دغدغههای همیشگی و اصطلاحاً کراننبرگی، سرگرمکننده هم هست؛ خصوصیتی که [طبق عقیدهی احتمالاً بیرحمانهی نگارنده!] بهعنوان مثال، دو فیلم قبل و بعد از اسکنرها، جوجه و ویدئودروم (Videodrome) [محصول ۱۹۸۳] و حتی همین ساختهی متأخر فیلمساز، یعنی نقشهی ستارگان (Maps to the Stars) [محصول ۲۰۱۴] از فقداناش رنج میبرند و بیشتر حالبههمزن و ناراحتکنندهاند تا جذاب و ترغیبکننده!
سرآخر جا دارد یادآور شوم که کاربرد اصطلاح "کراننبرگی" و اشاره به سینمای خاصاش مترادف با صددرصد قائمبهذات بودن دنیای این فیلمساز و طرحی کاملاً نو در انداختن توسط او نیست. حتی یک بررسی مختصر روشن میکند که دیوید کراننبرگ اتفاقاً دست رد به سینهی کلیشهها نمیزند؛ در اسکنرها، هم با کلیشههایی ازلی-ابدی نظیر "مقابلهی بیچونوُچرای خیر و شر" طرفیم و هم با کلیشههایی سینمایی مشابهِ "از کنترل خارج شدن اوضاع بر اثر مداخلهی غیرمسئولانهی بشرِ سرمست از بادهی علم"؛ که میدانید دومی از تمهای همواره محبوب و پراستفادهی فیلمهای علمی-تخیلیِ هراسانگیز است.
پیمان عباسینیا
دوشنبه ۱۱ آبان ۱۳۹۴
برای مطالعهی شمارههای دیگر، میتوانید لینک زیر را کلیک کنید:
■ نگاهی به فیلمهای برتر تاریخ سینما در صفحهی "طعم سینما"
انتشار مقالات سایت "پرده سینما" در سایر پایگاه های اینترنتی ممنوع است. |
|