پرده سینما

کپی در برابر اصل قد عَلَم می کند! نگاهی به فیلم «وسوسه» ساخته برایان دی پالما

غلامعباس فاضلی

 


 

 








هر پنج‌شنبه، طعم سینما را در پرده سینما بچشید!


با طعم سینما، سینما را از دریچه ای تازه ببینید!

 

نقد و بررسی فیلمهای مهم تاریخ سینما در طعم سینما

 

 

 

 

وسوسه

Obsession

(۱۹۷۶)

کارگردان: برایان دی پالما

نویسنده فیلمنامه: پل شریدر (بر اساس طرحی از برایان دی پالما و پل شریدر)

بازیگران: کلیف رابینسون، ژنه ویو بوژولد، جان لیتگو، سیلویا ویلیامز، واندا بلکمن، پاتریک مک ناراما، و...

مدیر فیلمبرداری: ویلوش زیگموند

موسیقی متن: برنارد هرمن

تدوین: پال هیرش

تهیه کننده: جرجر لیتو

هزینه تولید فیلم: ۱.۴۰۰.۰۰۰ دلار

فروش فیلم در اکران نخست: ۴.۴۶۸.۰۰۰ دلار

تاریخ نخستین نمایش: ۱ آگوست ۱۹۷۶ (نمایش افتتاحیه در نیویورک)

محصول: ایالات متحده آمریکا

پخش از: کلمبیا

زبان فیلم: انگلیسی (و ایتالیایی)

مدت زمان فیلم: ۹۸ دقیقه

رنگی

 

خلاصه داستان فیلم: نیواورلئان. سال ۱۹۵۹. مهمانی بزرگی به مناسبت ازدواج مایکل کورتلند (کلیف رابرتسون) و همسرش الیزابت (ژنه ویو بوژولد) برگزار است. در این مهمانی رابرت (جان لیتگو) دوست صمیمی و شریک کاری مایکل و تعداد زیادی از دوستان نیز حضور دارند. پس از مهمانی در اقدامی کاملاً غیرمنتظره همسر و دختر مایکل (الیزابت و ایمی) ربوده می شوند. ربایندگان در ازای آزادی گروگان ها درخواست پانصدهزار دلار پول نقد می کنند. مایکل با پرداخت پول موافقت می کند. اما اتومبیل آدم ربایان حین فرار با یک کامیون تصادف می کند و زن و دختر مایکل جان خود را از دست می دهند.

حدود بیست سال بعد. مایکل که بنای یادبودباشکوهی برای همسر و دخترش ساخته، برای یک سفر کاری رهسپار فلورانس می شود و در یک کلیسا به طور اتفاقی زن جوانی را می بیند که شباهتی غیرقابل باور با همسرش الیزابت در بیست سال قبل دارد. این زن ساندار نام دارد و مایکل دلباخته او می شود و...

 

 

طعم سینما شماره ۱۸۳- وسوسه (Obsession)

 

 

پوستر فیلم وسوسه ساخته برایان دی پالماکمتر دورانی به اندازه سال ۱۹۷۶ فیلم خوب و موفق در سینما ساخته شده است! ۱۹۷۶ یک سال فراموش نشدنی برای تاریخ سینماست که اگر از تقویم سینما پاک شود، هنر هفتم با کاستی های غیرقابل جبرانی مواجه خواهد شد!

در چنان سالی مارتین اسکورسیزی راننده تاکسی را ساخت، آلفرد هیچکاک آخرین فیلم اش توطئه خانوادگی را. آکادمی اسکار دلباخته شبکه سیدنی لومت و همه مردان رییس جمهور آلن جی پاکولا شد. راکی جان جی آویلدسون نخستین گام تسخیر جهان را با موفقیت های همه جانبه اش برداشت و سیلوستر استالونه را به دنیا معرفی کرد؛ در اروپا اینگمار برگمن با چهره به چهره درخشید؛ فرانسوا تروفو با پول توجیبی و رومن پولانسکی با مستأجر نگاهها را به خود خیره کردند. همانطور که مصطفی عقاد با فیلم محمد رسول الله یکی از بهترین فیلم های دینی تاریخ سینما را درباره دین اسلام ساخت. و خود دی پالما هم با فیلم کری سویه های جدیدی از توانایی هایش را ثابت کرد.

این فهرست به این زودی ها تمام نمی شود! چون فیلم هایی دیدنی مثل دونده ماراتون جان اشله زینگر، آخرین قارون الیاکازان، ایستگاه بعدی گرینویچ ویلیج پل مازورسکی، بدل مارتین ریت با درخشش وودی آلن تازه کار، برکه های میسوری آرتور پن، پلنگ صورتی دوباره ضربه می زند بلیک ادواردز، تیرانداز دان سیگل، جسدهای سرشناس فرانچسکو روزی، و جوزی ولز یاغی کلینت ایستوود نیز در آن جا دارند. که البته قطعاً این نام ها به منزله تمام شدن قطار فیلم های مهم و تابناک سال ۱۹۷۶ نیستند. رابین و ماریان و ریتس ریچارد لستر، طالع نحس ریچار دانر، سینمای صامت مل بروکس، ماتیک لامونت جانسون، نیکل اودئون پیتر باگدانوویچ، در ادامه این فهرست صف آرایی می کنند..

طبیعتاً با وجود اینهمه فیلم خوب جایی برای کپی برداری مستقیم و بی پروای برایان دی پالما از سرگیجه هیچکاک نبود! دورانی بود که سینمای آمریکا با ظهور اسپیلبرگ و کاپولا و لوکاس و... داشت دورانی تازه را آغاز می کرد و هیچکس علاقمند نبود وقت یا توجه اش را صرف یک جور دوباره سازی حتی پر وسواس از فیلم سال ۱۹۵۸ آلفرد هیچکاک کند. مسائل سیاسی از قبیل واترگیت و جنگ ویتنام در اولویت هالیوود قرار داشت. و اساساً در سال ۱۹۷۶ فیلمهای بازسازی نظیر ستاره ای متولد می شود فرانک پیرسون، و کینگ کنگ جان گیلرمن با عدم اقبال مواجه شدند، چه برسد به کار دی پالما که حکم ورود غیرقانونی به معبد عاشقان هیچکاک را داشت!

با اینهمه گذشت زمان دست کم برای من اینطور ثابت کرد که وسوسه برایان دی پالما فیلمی است باقوام و دیدنی که به خوبی می تواند در برابر سرگیجه هیچکاک قد علم کند و شاید سوای دو-سه فیلم، این فیلم از خیلی از فیلمهای سال ۱۹۷۶ بهتر است.

 

 

*****

 

نیواورلئان و جوانب دیگر

 

 

به نظرم همه چیز از نیواورلئان آغاز می شود. شهر پر رمز و راز نمایشنامه های تنسی ویلیامز. زمانی که در همان دقیقه های نخستین فیلم وسوسه که نام نیواورلئان روی پرده نقش می بندد درمی یابیم وقتی دی پالما آنقدر باهوش بوده که بداند چه شهری را همسنگ سن فرانسیسکو سرگیجه انتخاب کند، پس راه را درست پیش می رود. بنابراین فیلم با شهامت فضایی اساساً متفاوت با فضای فیلم هیچکاک برمی گزیند و این تفاوت و تمایز را تا آخر حفظ می کند. فیلم می توانست در همان سن فرانسیسکو، یا در لس آنجلس، در شرق آمریکا مثلاً نیویورک، نیوجرسی، و به خصوص کانکتیکات تلاش کند تصویری از یک شهر غریب را به ما ارائه کند. اما فیلم با انتخاب نیواولئان خیلی مسائل را برای خودش و ما از طریق دیگری حل می کند و به عبارت دیگر بیشترین موفقیت را با کمترین تلاش به دست می آورد.

در انتخاب بازیگران درمی یابیم دی پالما دنبال پیدا کردن یک جیمز استوارت دهه ی هفتادی یا کیم نواکی دیگر نبوده! بلکه او بازیگرانی برای ایفای نقش ها برگزیده همه در راستای لحن متفاوتی فیلم را پیش می برند.

 

برنارد هرمن

 

پوستری برای فیلم وسوسه ساخته برایان دی پالمابرنارد هرمن در این فیلم عملاً تنها نقطه مشترک آشکار دی پالما و هیچکاک، و به عبارت دیگر وسوسه و سرگیجه است. دی پالما پیش از آن در فیلم خواهران از هرمن به عنوان آهنگساز فیلم اش استفاده کرد. در طول همکاری آن دو با هم برنارد هرمن چندین اندرز حکیمانه به دی پالما داد که تا امروز نسل به نسل منتقل شده اند. مثلاً وقتی دی پالما از هرمن خواسته موسیقی فیلم اش (احتمالاً خواهران) رازآلود نباشد و فیلم عادی پیش برود و موسیقی، لحن فیلم را آشکار نکند، به هرمن توضیح داده فیلم اش مثل روانی هیچکاک است که تا چهل دقیقه قتلی در آن رخ نمی دهد، بنابراین خواسته هرمن هم موسیقی معمولی تری بسازد تا فضای جنایی فیلم لو نرود. اما هرمن کار خودش را کرده و به دی پالمای جوان گفته «او آلفرد هیچکاک بود و اگر تا شصت دقیقه هم قتلی در فیلم رخ نمی داد تماشاگران می دانستند اتفاق خواهد افتاد! و تو هیچکاک نیستی!»

یا وقتی دی پالما (احتمالاً برای فیلم وسوسه) به هرمن گفته «می خوام موسیقی فیلم ام توی حال و هوای همشهری کین باشه» هرمن به او پاسخ داده «تو اول فیلمی مثل همشهری کین بساز، بعد بخواه موسیقی فیلم ات مثل آن فیلم باشد!»

 

هرمن پس از همکاری های درخشان با هیچکاک به دلائلی که چندان روشن نیست از او جدا شد. او برای پرده پاره هیچکاک هم موسیقی ساخت. اما ساخته های او برای آن فیلم که امروز در دسترس کلکسیونرهای موسیقی فیلم هستند، از فیلم خارج شدند (Reject) و پرده پاره با موسیقی آهنگساز دیگری روی پرده رفت. هیچکاک در چند فیلم بعدی اش با آهنگسازانی نظیر موریس ژار و جان ویلیامز بخت خویش را آزمود، اما آنها برای او هرمن نشدند! (اگرچه شخصاً آلبوم موسیقی توطئه خانوادگی ساخته جان ویلیامز را دوست دارم) هرمن اما پس از جدایی از هیچکاک نه تنها موسیقی های درخشانی برای فیلمهایی نظیر عروس سیاهپوش فرانسوا تروفو، اعصاب متشنج، سرخوشی روزانه و... ساخت، بلکه در دهه ی هفتاد به وسیله کارگردانان جوانی که او را ستایش می کردند از نو به کار گرفته و احیا شد، که موسیقی فیلمهایی مثل خواهران، وسوسه، و به خصوص راننده تاکسی گواه این ادعا هستند. [۱]

 

 

 

 

پل شرایدر

 

پل شرایدر بدون شک سهم مهمی در اینکه وسوسه یک اقتباس مستقل از سرگیجه هیچکاک باشد داشته است. سال ۱۹۷۶ شرایدر در اوج بوده است. همان سال راننده تاکسی اوست. او با علاقه ای که در نسل آنها به هیچکاک وجود داشته از یک سو، و با شناخت و تبحر شخصی اش از پیچیدگی های روابط انسانی از سوی دیگر، نقش مهمی را در اینکه وسوسه یک بازسازی کورکورانه از هیچکاک نباشد و اتفاقاً به سمت و وی یک فیلم مستقل و آگاهانه حرکت بکند ایفا کرده است.

صحنه های کلیسای فیلم اگرچه ممکن است در وهله اول کلیسای فیلم سرگیجه را به ذهن متبادر کنند، اما دارای جنبه هایی از ابعاد معنوی هستند که گاه از فیلم هچکاک هم فراتر می روند.

 

 

دوبله فارسی

 

اگر دلتان برای شنیدن یک زبان فارسی درجه یک تنگ شده توصیه می کنم دوبله فارسی فیلم وسوسه را ببینید! اتفاقاً صدایی با کیفیت خیلی خوب از دوبله فیلم وجود دارد. مدیر دوبلاژ فیلم علی کسمایی بزرگ است و مهین کسمایی و ناصر طهاسب گویندگان اصلی این دوبله فارسی اند. [۲]

 

 

ویلوش زیگموند

 

   

  

نخستین بار وسوسه را روی نوار ویدئو دیدم و در وهله اول تحت تأثیر داستان و موسیقی فیلم قرار گرفتم. در دیدار دوم نسخه دوبله فارسی فیلم به دست ام رسید و تحت تأثیر دوبله فارسی آن بودم. اخیراً که نسخه «بلو-ری» 1080 فیلم را با کیفیت خارق العاده دیدم تازه متوجه تصاویر خیره کننده ویلوش زیگموند شدم. تازه دریافتم فیلمبرداری اوست که با قرار دادن اکثر نماهای فیلم در «مه» و «غبار» (Fog) فضایی مستقل از فیلم هیچکاک پیش رویمان قرار می دهد.

  

   

 

 

 

غلامعباس فاضلی

 

 

 

پانوشت ها

 

 

 

۱. در سال ۲۰۱۴ یک شرکت فرانسوی نسخه احیا شده ای از موسیقی فیلم وسوسه را در دو سی دی عرضه کرد. سی دی نخست شامل همان ۴۱ قطعه بود و دومین سی دی شامل ۶ «سوئیت» بود که در واقع همان ۱۹ قطعه ای بودند که اولین بار در سال ۱۹۷۶ همزمان با اکران فیلم در  یک «صفحه» عرضه شدند.

 

۲. دستنوشته های استاد کسمایی از این حکایت می کنند که ایشان فیلم وسوسه را پنجم اسفند سال هزار و سیصد و پنجاه و پنج دوبله کرده اند.

 

 

 

 

 

برای مطالعه دیگر فیلم هایی که در «طعم سینما» معرفی و بررسی شده اند اینجا را کلیک کنید

 



 تاريخ ارسال: 1395/8/13
کلید واژه‌ها:

نظرات خوانندگان
>>>ایوان:

جای موحد منتقم اینجا خیلی خالیه

4+0-

يكشنبه 16 آبان 1395



>>>صالح:

به جا بود

58+29-

پنجشنبه 13 آبان 1395



>>>JAVID:

bazsazie SARGIJEH??? Khandedareh

110+20-

پنجشنبه 13 آبان 1395



>>>ترانه:

مرسییی

47+6-

پنجشنبه 13 آبان 1395



>>>امین:

ویلوش زیگموند استاد بزرگ فیلمبردرای و فیلمبردار برخورد نزدیک از نوع سوم و شکارچی گوزن بود.

67+0-

پنجشنبه 13 آبان 1395



>>>بهمن و بروبچه ها:

هیچ فیلمی جلودار "راننده تاکسی" مارتین اسکورسیزی نیست و نمیتونسته باشه

43+3-

پنجشنبه 13 آبان 1395



>>>م. جواد:

کولاک!

51+14-

پنجشنبه 13 آبان 1395



>>>مینا:

عجب سالیی بوده این سال 1976

79+0-

پنجشنبه 13 آبان 1395




فرم ارسال نظرات خوانندگان

نام (ضروري):
نظر شما (ضروري):
كد امنيتي (ضروري) :
كد امنيتي تركيبي از حروف كوچك انگليسي است. توجه داشته باشيد كه كد امنيتي به كوچك و بزرگ بودن حروف حساس است.