نیروان غنی پور
بررسی همکاری ثمربخش ناصر طهماسب و منوچهر اسماعیلی
با نگاهی به دوبله انیمیشن «هورتون صدای هو را می شنود!»:
امروزه نگاه سازندگان حرفهای انیمیشن به «مقوله صدا» به حدی است كه در هر اثر تازهای باید در انتظار حضور صدای یك یا چند تا از ستارههای سینما باشیم.
كمپانیهای مشهور دیزنی، پیكسار، دریموركز، برادران وارنر و... در طول سالهای فعالیتشان به این نتیجه رسیدهاند كه شخصیتهای جذاب كارتونی آثارشان نیازمند صداهایی آشنا و نقشگوییهای تماشاگرپسندی هستند، بویژه این كه طیف وسیعی از مخاطبان كارتونها را كودكان و نوجوانان در سراسر دنیا تشكیل میدهند اما كمپانیها نیمنگاهی به مخاطب بزرگسال نیز دارند و میخواهند توجه این گروه سنی را هم به تولیداتشان جلب كنند. برای همین موضوع از صدای آشنای هنرپیشههای شاخص سینما استفاده كردهاند تا بتوانند هواداران آنان را به پای تماشای اثرشان بكشانند و هم با توجه به نوع شگرد دیالوگگویی این افراد، رنگ و لعاب زیبایی به كاراكترهای خلقشده بدهند. البته این رویكرد نوینی نیست كه سازندگان انیمیشن تازگیها بدان روی آورده باشند بلكه در كارتونهای كلاسیك والتدیزنی هم شاهد آن بودهایم؛ مانند صدای هنرپیشه مسلطی چون پیتر یوستینف به جای شخصیت پرنسجان در كارتون رابین هود و جنگل شروود كه موكد این نگاه هوشمندانه و حرفهای است؛ نگاهی كه با حضور صدای بازیگران مطرح در آثار گوناگون تاكنون ادامه پیدا كرده است. برای نمونه نقشگویی رابین ویلیامز به جای شخصیت غول چراغ جادو در كارتون علاءالدین، جرمی آیرونز در نقش (اسكار/ سلطان شیر)، تام هنكس (وودی / داستان اسباببازی)، وال كیلمر (موسی(ع) / عزیز مصر)، رابرت دنیرو (دن لینو / داستان كوسه)، ادی مورفی و كامرون دیاز (الاغ و پرنسس فیونا / شرك) و ... را میتوان اشاره كرد. در این رهگذر، برای علاقهمندان به دوبلاژ، دوبله فارسی كارتونهای كلاسیك جملگی خاطرهانگیز هستند و این خاطرات را میتوان در میان سه نسل جستجو كرد. بسیاری از افراد هنوز هم دیالوگهای بهیادماندنی كارتونهایی چون سیندرلا، گربههای اشرافی، پسر جنگل، رابینهود، پینوكیو و ... را برای یكدیگر نقل كرده و از آنان لذت میبرند كه این عامل سن و سال نیز نمیشناسد چرا كه حضور پررنگ دوبلاژ در آثار ذكرشده نمایان است. هنگامی كه ساختار یك انیمیشن از لحاظ شخصیتپردازی، قصه، طراحی مناسب تصویری شخصیت كارتونی و بهكارگیری رنگ و نور چشمنواز به شكل مطلوبی ارائه شده باشد، آن وقت با یك طراحی صدای مناسب جهت نقشگوییها، اثری نامیرا در ذهن تماشاگرش میشود و آثار مذكور با دوبله فارسی گواه این شاخصه هستند. بیشك عنصر ماندگار شدن دوبله كارتونهای كلاسیك، بحث خلاقیت است؛ خلاقیتی كه در كنار ترجمه با كیفیت، از طریق شناخت حالات شخصیت كارتونی با تیپسازی مطلوب صدایی شكل گرفت. برای نمونه صدای باوقار، مردانه و همیشه ماندگار زندهیاد ایرج ناظریان وقتی در قالب كاراكتر كارتونی قرار گرفت، نتیجهاش شد صدای پادشاه كارتون سیندرلا كه با بداههگویی در كنار یكی از دوبلورهای توانای این عرصه یعنی شهروز ملكآرایی (صدای نقش وزیر اعظم) لحظاتی به یادمادنی را به یادگار گذاشتند. این نكته بارز را میتوان در كار گویندگان دیگری چون خسرو خسروشاهی (در كارتون بامبی)، صادق ماهرو (گوریل انگوری)، زندهیادان عزتالله مقبلی و حسن عباسی (در نقشهای پدر ژپتو و جیمینو در كارتون پینوكیو) و... تعمیم داد. بحث خلاقیت در كارتونگویی (كه یكی از شیوههای گویندگی فیلم است) در دهههای 1360 و 1370 هجری شمسی در تلویزیون و موسسات ویدیو رسانه ادامه پیدا كرد به ویژه در تلویزیون كه با انبوهی از آثار گوناگون ژاپنی و حتی كارتونهای نازل اروپای شرقی مواجه بود كه با هنر دوبلورها دیدنی شدند. هنوز كسی نقشگوییهای زیبای اكبر منانی به جای شخصیت زبلخان (به واقع این كارتون اروپای شرقی از لحاظ تصویری و داستان هیچ جذابیتی نداشت و تنها با تیپگویی منانی خوب از آب درآمد)، اصغر افضلی به نقش وروجك (در كارتون وروجك و استاد نجار)، منوچهر والیزاده به جای لوک در لوك خوششانس، زهره شكوفنده به جای جودی ابوت در كارتون بابا لنگدراز و جواد پزشكیان (اسكروچ)، غلامعلی افشاریه (زمزمه گلاكن) و... را فراموش نكرده است. با سپری شدن این دو دهه، در دهه 80 شاهد خاموشی شعله مقوله خلاقیت در دوبله كارتون بودیم. دیگر نه از آن تیپگوییهای شاخص خبری بود و نه از انتخاب صداهای مناسب برای شخصیتهای كارتونی. آثاری كه با صدای هنرپیشههای مشهور تولید میشدند، نگاهی حرفهای برای دوبله فارسی آنان در تلویزیون وجود نداشت و محمل مناسبی شد برای تازهواردان و كارآموزان عرصه دوبله كه تمرین صدایی خود را در این قبیل آثار انجام دهند!
زمانی كه انیمیشن داستان كوسه (كارگردانان: ویكی ینسن و بیبوبر گرون، محصول 2004) از تلویزیون پخش شد، علاقهمندان دوبلاژ در انتظار صداهایی بودند كه به جای صداپیشگان معروف این كارتون نقشگویی كنند. حضور صدای بازیگرانی چون ویل اسمیت، رابرت دنیرو، آنجلینا جولی و پیتر فالك این انتظار را بالا برده بود كه دوبلورهایی مثل منوچهر والیزاده، بهرام زند، زهره شكوفنده و منوچهر اسماعیلی در دوبله داستان كوسه حضور داشته باشند، ولی این طور نشد و با صداهایی كاملا معمولی و نقشگوییهای بیحسی و حال این كارتون جذاب دوبله شد، اما همین چند هفته پیش بود كه با تماشای دوبله كارتون هورتن صدای هو میشنود! (كارگردانان جیمی هیوارد، استیو مارتینر، 2008) بارقههای امید در زمینه دوبله كارتون در تلویزیون دوباره زنده شد. وقتی صدای تا ابد ماندگار منوچهر اسماعیلی را برای اولین بار در دوبله كارتونی این چنینی شنیدیم، در گفتگوهایی كه با وی تا به حال داشتهایم، ایشان همواره اظهار علاقهمندی برای حضور در دوبله كارتون میكردند؛ اما هربار بنا به دلیلی این فرصت فراهم نمیشد و این پرسش به وجود آمده بود كه این استاد تیپسازی و تیپگویی دوبلاژ با توجه به علاقهاش به حضور در دوبله انیمیشن (برخی از دوبلورها هیچ تمایلی نسبت به استفاده صدایشان در دوبله كارتون ندارند!) چرا این نوع صداپیشگی را نیز تجربه نكرده است؟ خوشبختانه این اتفاق افتاد و مدیر دوبلاژ باتجربهای چون ناصر طهماسب، این دعوت را از اسماعیلی برای دوبله هورتن به عمل آورد. برای خود طهماسب نیز این كار حال و هوای دیگری داشت؛ چراكه پس از سالها كه صدایش روی شخصیت مشهور كارتونیای مانند باگزبانی (کارتون باگزبانی) و كاپیتان یوگی (یوگی و دوستان) برای طرفداران دوبله خاطره شده بود، در دوبله این انیمیشن نقشگویی كرد. در اینجا به جرات میتوان این ادعا را كرد كه نقشگوییهای اسماعیلی و طهماسب در كنار هم، همواره حاصل آبرومندانهای برای تاریخچه دوبلاژ ایران داشته و این دو استاد صاحب سبك، یك «تركیب طلایی» را برای نقشگوییهایشان ایجاد كردهاند. دوبله فیلمها و آثاری چون پاپیون (گویندگی اسماعیلی و طهماسب به ترتیب به جای استیو مككوئین و داستین هافمن)، رودخانه رازآلود (شان پن و تیم رابینز)، هفت (مورگان فریمن و كوین اسپیسی)، فهرست آرزوها (مورگان فریمن و جك نیكلسن)، سریال هزاردستان (نقشگویی به جای بسیاری از شخصیتها) و... از نمونههای شاخص این تركیب طلایی دونفره هستند. در دوبله كارتون هورتن صدای هو میشنود طهماسب علاوه بر مدیر دوبلاژی، به جای راوی اثر نیز با لحنی فانتزی و پیرمردانه صحبت كرده، شبیه لحن پدربزرگهای قصهگو كه با فضای كار تناسب دارد و منوچهر اسماعیلی به جای فیل خوشقلب و مهربان یعنی هورتن نقشگویی كرده كه در نسخه اصلی جیم كری به جای این شخصیت صداپیشگی كرده است و تنها صدایی كه اسماعیلی برگزیده از لحاظ جنس صدایی با نسخه اصلی برابری میكند. (چیزی شبیه لحنی است كه قبلا در سریال هزاردستان برای پرسوناژ عمو نشاط با بازی جمشید لایق برگزیده بود.) همین دو صدای تازه در دوبله كارتون كافی است مخاطب را به دوبله اثر جلب كند كه عنصر خلاقیت نیز در آن موج میزند.
نیروان غنی پور
انتشار مقالات سایت "پرده سینما" در سایر پایگاه های اینترنتی ممنوع است. |
|