خسرو دهقان منتقد سینما در نشست بررسی ژانر وسترن در سینما بیان کرد وسترن محبوب ترین ژانر تاریخ سینما است.

ژانر قانونی نانوشته بین مخاطب و نظام فیلمسازی است

وسترن یعنی لانگ شات و در محیط بسته معنی نمی دهد و در منظره ها هم بحث عمودی و افقی پیش می آید. آنچه در حال حاضر به واسطه پیشرفت تکنولوژی در حال از دست رفتن است همین لانگ شات است. در لانگ شات نوعی آزادی و دموکراسی وجود دارد که در زوایای دیگر نیست چون کارگردان یک زاویه خاص را برای بیننده انتخاب و دیکته نمی کند و نمی خواهد برای مخاطب تصمیم بگیرد.

فیلم سینمایی مردی از لارامی ساخته آنتونی مان شنبه ۳۰ خرداد در سالن سیف اله داد خانه سینما به نمایش درآمد و پس از نمایش با حضور خسرو دهقان و اسماعیل میهن دوست مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

به گزارش مهر، در ابتدای این نشست كه با حضور جمعی از اعضای انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی برگزار شد، خسرو دهقان از مهران پورمندان، موسیقیدان درخواست كرد درباره موسیقی فیلم های وسترن صحبت كند.

پورمندان به آوازهایی که در ابتدا و انتهای فیلم های وسترن شنیده می شود اشاره کرده و گفت: این فیلم موسیقی ویژه ای ندارد و مؤلفه های موسیقایی آن به فیلم هایی از این دست شباهت دارد. اما اگر بخواهیم جرج دانینگ را با آهنگسازان همزمان خود یا با خودش مقایسه کنیم، گذشته از این که شاخصه خاصی در این فیلم به لحاظ مکانی نمی بینیم، سازهای خاص سبک کانتری هم استفاده نشده اما همان سازبندی و اركستراسیون دهه ۴۰ و ۵۰ را می شنویم.

این محقق موسیقی بیان کرد: بنظرم در لحظه هایی از فیلم بنا به تشخیص آنتونی مان موسیقی استفاده شده و جاهایی که انتظار داریم موسیقی بشنویم اثری از آن نیست. مثلا در صحنه هایی که زد و خورد می بینیم موسیقی نمی شنویم و این مسئله مرا غافلگیر کرد. به نظرم شاخص ترین اتفاق موسیقی این فیلم همین موضوع است و از این نظر ویژگی خوبی برای این فیلم محسوب می شود ولی در زمینه موسیقی فیلم وسترن حرف خاصی ندارد.

در ادامه این نشست دهقان گفت: فرض کنید کل وسترن را می توان در ۱۰۰۰ صفحه جمع کرد من همان یکی دو صفحه اول را در خدمتتان هستم و رئوس مطالب و فهرست را می توانم بگویم. ژانر وسترن به دلایل متعددی استثنایی ترین ژانر سینما است. علاوه بر اینکه تاریخ و جغرافی آمریکا را باید در این ژانر در نظر گرفت، وسترن بر خلاف ژانر گانگستری عمق و وسعت زیادی دارد. هم به زندگی نگاه مادی دارد هم معنوی و به این صورت ابزار و ادواتی در اختیار می گذارد که به نوعی تاریخ تمدن نوشتن است.

وی توضیح داد: ژانر گانگستری بعد از یک پیچ ما را به پیچ طبقات می رساند و در این مسیر بحث ایدئولوژیک را مطرح می کند اما در وسترن اینگونه نیست. وسترن می تواند کاملاً فمینیستی و یا ضد فمینیستی باشد و ظرفیت هر نوع برداشتی را دارد و تاریخ این را نشان داده است. راجع به هجو در وسترن هم باید بگویم که از ابتدای تاریخ سینما تاكنون در آمریکا و کشورهای دیگر هر ۴ یا ۵ روز یك فیلم وسترن ساخته شده است. علاوه بر وسترن خالص ترکیب آن با کمدی و دیگر گونه ها هم وجود دارد.

این منتقد سینمایی در مورد چرایی انتخاب این فیلم برای بررسی ژانر وسترن گفت: این فیلم نمونه کامل و بارز یک فیلم وسترن است و همه مولفه ها و عوامل ظاهری ژانر در آن موجود است. از سوی دیگر تمام دل مشغولی های آنتونی مان در فیلم است، غریبه ای وارد جمع می شود، این غریبه ما را به خودمان می شناساند و به ما می فهماند که مشکل از بیرون و غریبه نیست بلکه از داخل خودمان است. این فیلم به گونه ای رجعت به خود است و بار اسطوره ای و فرویدی دارد. باید بگویم آنتونی مان یک سودا داشت آن هم اینكه دلش می خواست شاه لیر را بسازد.

دهقان گفت: اسم وسترن ارتباطی با غرب، غرب وحشی و مفاهیم این چنین ندارد و منظور آن غرب آمریکا است. آمریکا یک مستطیل است كه در شرق آن نیوجرسی و نیویورک قرار دارد كه اروپایی تر است و غرب نزدیک مکزیک است. غرب آمریکا اسپانیایی زبان است ولی معمولاً مهاجران به شرق آمریکا سفر می کنند آن هم برای بقا به همین منظور به دنبال خانه و کاشانه هستند. همیشه سرزمین های جدید جذاب هستند به همین خاطر از سمت شرق به غرب حرکت می کنند و نام وسترن از اینجا آمده است.

وی در بخش دیگری از سخنان اش به تحلیل ژانر پرداخت و توضیح داد: ژانر قانونی نانوشته بین مخاطب و نظام فیلمسازی است در واقع یک کد است مثلا هر کسی نمی دانست که ما برای تماشای چه فیلمی به اینجا آمده ایم با دیدن لباس بازیگر فیلم، ژانر آن را متوجه می شد. در واقع ژانر متعلق به سینمای بدنه است. البته هر پدیده ای مخالفانی هم دارد و مهمترین گروهی که در این مورد اختلاف نظر دارند مکتب فرانکفورت است كه با این عوام زدگی در مبارزه است. حتی افرادی هستند که در آثار ارسطو و شکسپیر ژانر را دنبال می کنند. وقتی بین شما و فیلم کدی رد و بدل می شود یعنی قانون ژانر رعایت شده است.

این منتقد سینما توضیح داد: وسترن یعنی لانگ شات و در محیط بسته معنی نمی دهد و در منظره ها هم بحث عمودی و افقی پیش می آید. آنچه در حال حاضر به واسطه پیشرفت تکنولوژی در حال از دست رفتن است همین لانگ شات است. در لانگ شات نوعی آزادی و دموکراسی وجود دارد که در زوایای دیگر نیست چون کارگردان یک زاویه خاص را برای بیننده انتخاب و دیکته نمی کند و نمی خواهد برای مخاطب تصمیم بگیرد.

دهقان در ادامه دلایل افول این ژانر را برشمرد و گفت: از دلایل افول ژانر وسترن تکنولوژی و همچنین مرگ بزرگان وسترن مثل آنتونی مان است که سال ۱۹۶۰ از دنیا رفت. اما علیرغم این افول نمی توان پایان این ژانر را اعلام کرد هرچند این ژانر دیگر در اوج نیست. وسترن علیرغم افول تنها ژانری است که ظرفیت گسترده ای دارد و می توان تاریخ سینما را به روایت وسترن نوشت. کاری که وسترن می کند مأوا گزینی در اقتصاد است، وقتی ساختمان ساخته می شود تحولی در سایر کارها حاصل می شود و حرفه های مختلفی با این صنعت جان می گیرند. به همین دلیل است كه وقتی وسترن شهری را بنا می کند، گانگستر می آید و جدال بین این دو باعث ویرانی حاصل تلاش او می شود.

وی در باره تاثیر وسترن بر ادبیات گفت: وسترن تأثیر متقابلی بر ادبیات داشته حتی رشته ای در یکی از دانشگاه های آمریکا به این موضوع اختصاص یافته است. رونالد ریگان در سال ۱۹۸۰ رییس جمهور شد و اکثر آثارش وسترن بود. به او رییس جمهور کابوی می گفتند و این نماد محبوبترین ژانر یعنی وسترن است. البته اخیرا در لس آنجلس موزه وسترن را تأسیس کرده اند.

خسرو دهقان در مورد کمرنگ بودن نقش زن در آثار وسترن توضیح داد: در همه فیلم های وسترن نقش زن مثل جانی گیتار پررنگ و برجسته نیست. خانه ای که دود از آن بلند می شود یعنی هویت خانواده دارد و زن در آن صاحب کرامت می شود. در واقع زن در پس زمینه این امور نقش اصلی را بازی می کند.

وی درباره وسترن اروپایی بیان کرد: وسترن اروپایی هم در تاریخ سینما وجود دارد اما وسترن اصلی محسوب نمی شود. در مورد وسترن ایتالیا قضیه متفاوت است چون سرجیو لئونه برعکس عمل می کرد و در فیلم هایش چشم شخصیت تبدیل به لانگ شات می شد. پس جای قهرمان و ضد قهرمان عوض می شد و به این صورت به گونه ای وسترن را هجو می کرد. این عکس العمل هم ایدئولوژیک است هم استاتیک.

در پایان این نشست پرسش هایی از سوی حاضران مطرح شد که خسرو دهقان به آنها پاسخ داد وکتاب هایی را برای بررسی بیشتر این ژانر معرفی کرد .