«ایستاده در غبار برای من همان فیلم ١٠٤ دقیقه‌ای است که در سینماها اکران شد.» محمدحسین مهدویان با بیان این جمله در صفحه شخصی خود، هر گونه مسوولیتی را در برابر مجموعه تلویزیونی ایستاده درغبار که این روزها از شبکه اول و افق در حال پخش است، از خود سلب کرد. مجموعه‌ای که به پشتوانه موفقیت و کیفیت همان نسخه ١٠٤ دقیقه‌ای ساخته شده و از معدود داکیودرام‌های ساخته شده در حوزه سینماست.

این فیلم که اکران آن در روزهای ابتدایی سال ٩٥، شگفتی آفرید، برشی از رشادت‌های احمد متوسلیان، فرمانده‌ای است که در سال‌ها جنگ تحمیلی در دروازه‌های خرمشهر با دشمن جنگید. این فیلم زمان اکران در جشنواره فجر، تحسین سینماگران و منتقدان را برانگیخت و از همین رو سیمرغ بلورین بهترین فیلم را از آن خود کرد. همان روزها که نسخه سینمایی این فیلم در حال شکل‌گیری بود، روابط عمومی اوج اعلام کرد درصدد نگارش فیلمنامه‌ای دیگر برای نسخه سریالی این فیلم است و در نهایت این مجموعه در شش قسمت به سرانجام رسید.

بعد از پخش نخستین قسمت این سریال، مهدویان در صفحه شخصی خود تاکید کرد چیزی که خودم ندیده‌ام به کسی هم توصیه نمی‌کنم: «نه اینکه نگذاشته باشند ببینم، نه، خودم ترجیح دادم نبینم. ایستاده در غبار برای من همان فیلم ۱۰۴ دقیقه‌ای است که در سینماها اکران شد. این سریال بر اساس یک توافق قدیمی آماده شد و من هم به دلایلی باید تن می‌دادم. چاره‌ای نبود. الان هم واقعا درست نمی‌دانم این نسخه، نسخه‌ نادیده اصلا خوب از آب درآمده است یا نه. اما حتی با فرض اینکه عالی هم از آب درآمده باشد علاقه‌ای به دیدنش ندارم. ایستاده در غبار از نگاه من همان فیلم سینمایی ۱۰۴ دقیقه‌ای است که گفتم.‌ ای کاش فقط همان نسخه از تلویزیون پخش می‌شد. این فیلم نسخه دیگری ندارد.»

اما این اظهارنظر مهدویان از سوی سازمان اوج بی‌جواب نماند. محمد ذوقی، مسوول روابط عمومی این سازمان در مقام تهیه‌کننده فیلم، از نوشته مهدویان گلایه کرد: «متنت را که دیدم می‌خواستم تماس بگیرم که با هم بنشینیم، چایی بخوریم و گپی بزنیم. ولی از صبح خیلی‌ها سوال کرده‌اند از من درباره‌ پست اخیرت، و این چندمین بار بود که پست گذاشتی برای‌مان و ما را رنجاندی و سوالات خلق‌الله را به سوی‌مان گسیل داشتی. این‌بار هم مثل خیلی اتفاق‌های دیگر بهترین راه سکوت است.»

او در ادامه به جای سکوت کردن، ترجیح داد آنچه میان سازمان اوج و مهدویان گذشته بود، به این کارگردان جوان یادآوری کند. ذوقی از اشتیاق مهدویان برای تحقیق درباره احمد متوسلیان گفت: «حاج احمد مرد جهاد و عمل بود. درست همانطور که تو با ذوق و شوق بعد از ۲ سال تحقیق درباره‌اش گفتی و ما کیفور شدیم و از خدای‌مان بود که کسی بیاید و یک کاری سینمایی بکند برای حاج احمد. بدون حرف و ادعا، این‌بار عمل، برای نخستین بار در این سی و چند سالِ نبودن حاج احمد.»

مسوول روابط عمومی سازمان اوج در میان صحبت‌های خود به پیشنهاد مهدویان مبنی بر ساخت یک سریال و یک مینی‌سریال بر اساس تحقیقات اشاره کرد: «گفتی که سینمایی بسازیم و بعد که دیده شد تازه سریال را پخش کنیم و ما با هم حرف زدیم و از همه مهم‌تر به هم تعهد‌دادیم که یک فیلم سینمایی و یک مینی سریال درباره حاج احمد تولید کنیم. ما هم به سیاق بقیه برنامه‌های‌مان به صداوسیما «تعهد» دادیم که یک سریال جذاب به نام ایستاده در غبار برای‌تان کنار گذاشته‌ایم و البته که برایم عجیب بود که در مورد تهیه سریال گفته بودی: «من هم به دلایلی باید تن در می‌دادم!»

تا اینجا به نظر می‌رسد قول و قرارها درباره ساخت مینی سریال به پیش از ساخت سینمایی و دیده شدن آن برمی‌گردد. اما بعد از به ثمرنشستن ایستاده در غبار، مهدویان به عنوان کارگردان و خالق این اثر به هر دلیلی به این نتیجه رسیده که زندگی حاج احمد در قالب یک فیلم ١٠٤ دقیقه‌ای جذاب‌تر است. اما ذوقی موفقیت این کارگردان جوان را ناشی از موفقیت ایستاده در غبار دانسته است: «حالا خدا خواست و تو بعد از ایستاده در غبار شدی «محمدحسین مهدویان»ی که همه سینما مثل ما دوستت دارند و بعد که در مورد سریال حرف زدیم، تو لابد تصمیمت عوض شد یا هرچه، و نیامدی پای سریال. هر چه گفتیم برادر حسین! بیا قربانت برویم، بیا دور سرت بگردیم، نیامدی که نیامدی. بر خلاف آن تعهد!»

به گفته مسوول روابط عمومی سازمان اوج، با نزدیک شدن به سالگرد ربایش حاج‌احمد، زمان تعهد این سازمان به تلویزیون فرا می‌رسید و از همین رو چاره‌ای نبود جز آماده کردن شش قسمتی که مهدویان به ساختش رضایت نداد: « آخر مشتی! مگر خودت نبودی که خط اصلی تدوین سریال را دادی؟ کسی دخالتی در بخش‌بندی سریال و گرفتن راش‌های سریال داشته جز خودت؟! از روی بخش‌های جدید سریال هم معلوم است که به نیت یک مینی سریال و یک سینمایی ضبط کرده بودی. البته هنوز هم دیر نشده رفیق جان! ما همچنان بر عهد خود هستیم. خدای ما بعد از سیمرغ‌های جشنواره هم خدای «اوفوا بالعهد» است. تو دوست دیرین مایی. اگر فرصت کردی بنشینیم و سریال را ببینیم و گپ بزنیم و کیف کنیم از دیدن و شنیدن حاج احمد.»

در میان این نامه‌نگاری‌ها یادآوری این نکته خالی از لطف نیست که اگر ایستاده در غباری هم در کار نبود، مهدویان به واسطه ذوق، هنر، پشتکار و تجربه‌ای که تا امروز در ساخت مستند و داکیودرام پشت سر گذاشته است، می‌توانست محمدحسین مهدویان شود. نخستین مستند او که ١٢ سال پیش با عنوان استخوان لای زخم ساخته شد گواه این مدعاست، فیلمی که به گفته کارگردان ١٠ سال بعد از ساخت، توانست از تلویزیون پخش شود: «اصلاحیه‌های متعددی که تلویزیون برای پخش استخوان لای زخم داده بود، صدمات زیادی به فیلم می‌زد و ماهیت آن را تغییر می‌داد. بعد از بررسی این اصلاحیه‌ها، تصمیم گرفتیم فیلم را پخش نکنیم. فیلم پخش نشده ماند تا سال ٩٤ و با تغییر شرایط استخوان لای زخم هم از تلویزیون پخش شد. او در گفت‌وگو با «اعتماد» از مستندهایی گفت که از تلویزیون پخش شده است: «عمده مستندهایی که من ساخته‌ام از تلویزیون پخش شده است. چندتایی هم پخش نشده که برای تلویزیون ساخته نشده و بیشتر در جشنواره‌ها حضور داشته است. یکی از آنها مستندی به نام ثنا است که در آفریقا ساخته‌ام و خودم خیلی آن را دوست دارم. ساخت این مستند در حوزه سینما برایم کشف بزرگی به همراه داشت و تجربه متفاوتی بود.»

مهدویان که این روزها سرگرم آماده کردن مستند ترور سرچشمه است، پیش از ساخت ماجرای نیمروز به فکر ساختن این مستند افتاد. فیلمی که قرار است به واقعه هفتم تیر ماه و شهادت جمعی از رهبران حزب جمهوری در سال ۱۳۶۰ بپردازد: «من، آقای طباطبایی‌نژاد، مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و آقای رجبی‌معمار، مدیرعامل خانه هنرمندان، یکی دو سال پیش درباره موضوع این فیلم با هم صحبت کردیم. پژوهش این کار طولانی بود و آرشیو و اسنادی در این راستا جمع‌آوری شد. گروه تحقیق حین ساخت «ماجرای نیمروز» و بعد از آن به کار خود ادامه دادند و بعد از پایان جشنواره فیلم فجر من هم به طور جدی به گروه پژوهش اضافه شدم و طراحی‌های متفاوتی برای این کار انجام دادیم.»

ترور سرچشمه قرار بود برای سالگرد هفتم تیر آماده نمایش شود. مهدویان اما کیفیت را فدای سرعت نکرد و تاکید کرد قرار نبود به فیلم آسیب برسد. از همین رو فعلا تازه‌ترین اثر این مستندساز رونمایی نشده است. شاید رونمایی از ترور سرچشمه و فعالیت مهدویان در دیگر ژانرهای سینما نشانه خوبی باشد برای اثبات اینکه او با تلاش و پشتکار و البته لطف خدا و نه به واسطه یکی دو اثر، شده است «محمدحسین مهدویان.»

الهام نداف

برگرفته از روزنامه «اعتماد»