در برنامه «سینما۱» مطرح شد:

نقد جسورانه سیستم قضایی و اقتصادی آمریکای دهه ۳۰

هفتمین قسمت از سری جدید برنامه «سینما۱» ۱۹ مردادماه به نمایش و نقد و بررسی فیلم سینمایی من یک فراری از یک گروه زنجیری هستم ساخته مروین لروی اختصاص یافت.

به گزارش سوره سینما، دکتر سیدمحسن فاطمی، استاد روانشناسی و رسانه میهمان این قسمت از «سینما۱» بود. وی در ابتدای این گفتگو درخصوص فیلم سینمایی من یک فراری از یک گروه زنجیری هستم گفت: این فیلم کلاسیک و قدیمی محصول ۱۹۳۲ از لایه ها  ابعاد درونی بسیاری برخوردار است. این فیلم اگرچه سیاه و سفید است اما هم از بعد محتوا و هم صورت حاوی ابعاد بسیار عمیق و ژرفی در حوزه های مختلف فردی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و درون فردی است. شما می دانید هرچه یک فیلم از لایه های درونی متنوع و متکثر برخوردار باشد، فراهم سازی آن فیلم برای حوزه های مختلف آگاهی بیشتر می تواند مورد توجه قرار گیرد.

در ادامه غلامعباس فاضلی، مجری و کارشناس برنامه درخصوص این فیلم گفت: این فیلم از آثاری در تاریخ سینماست که دست کم در کشور ما کم دیده شده است. مروین لروی بعد از موفقیت سزار کوچک در سال ۱۹۳۰ اصلاً ژانر گنگستری را شکل داد، این اثر نیز در کارنامه این کارگردان نقطه عطف دیگری بود.

دکتر فاطمی پس از تماشای این فیلم بیان داشت: در تحلیل پارادایمی این فیلم می توان گفت عدالت در مقابل ظلم، نامردی در مقابل اخوت، صبر و شکیبایی در برابر شتاب زدگی، دوستی در مقابل سالوس و تزویر در مقابل صداقت از جمله پارادایم هایی هستند که با یکدیگر وارد تقابل می شوند.

غلامعباس فاضلی بیان داشت: این فیلم براساس یک داستان واقعی از زندگی نامه ی نوشته شده، ساخته شده است. این فیلم به مقدار زیادی نیز تحت تاثیر بحران اقتصادی ۱۹۲۹ آمریکا ساخته شده است. اما به انتقاد از سیستم اقتصادی بسنده نکرده است. بلکه آمده و سیستم قضایی را نیز زیر سوال برده است. یعنی ما اینجا با داستانی شبه «بینوایان» ویکتور هوگو مواجه هستیم. اینجا فرد بخاطر ۵ دلاری که دوستش او را اجبار کرده از دخل رستوران بردارد، به ۱۰ سال زندان با اعمال شاقه محکوم می شود!

فاطمی نیز بیان داشت: دقیقاً. و سیستم قضایی اصلا به این توجه نمی کند که وی اصلا آگاه به این فضا نبود و تحت اجبار دست به دستبرد صندوق می زند.

فاضلی، مجری و کارشناس «سینمایک» ادامه داد: در طول فیلم کارگردان تلاش کرده با بردن قهرمان به ایالات مختلف این مفهوم را القا کند که این مسئله برای تمام آمریکاست و در همه این جاها با همان مشکل بیکاری و بی توجهی مواجه است. بنظر می آید این قهرمان در بازگشت از جنگ دچار عوارض روانی خاصی می شود. مثلا جنگ او را دچار توقع بیشتر از خودش کرده است. و از سویی جنگ منجر به واکنش های در او شده که او را آسیب پذیرتر کرده است.

در این خصوص فاطمی بیان داشت: این فرد بطور کلی هدف محور عمل می کند. آدم ها وقتی هدف مدار عمل می کنند، دائما این اضطراب را دارند که من به هدفم خواهم رسید یا خیر. مشکلی که به وجود می آید آن است که قبل از رسیدن به هدف اضطراب ها در او بالا می گیرد. فرق آدم های ارزش مدار با هدف مدار این است که امروزشان مورد توجه قرار نمی گیرد و همواره در اضطراب رسیدن به هدف هستند. اما انسان های ارزش مدار چه برسند چه نرسند ارزش هایشان اقتضا می کند که امروز زندگی خوبی داشته باشند.

فاضلی نیز در ادامه بیان داشت: باتوجه به اینکه در آن سال ها اداره سانسور آمریکا اعمال نظر زیادی بر فیلم ها داشته، اما این فیلم با آن پایان عجیب تلخ برخلاف پایان امیدبخش معمول سینمای آمریکا، توانسته از زیر دست این اداره در برود. من کمتر فیلم جدی آمریکایی را به یاد می آوردم که در هالیوود ساخته شده باشد و این چنین بی پروا لباس راه راه سیاه و سفید به تن زندانیان پوشانده باشد. حتی در نمایی از فیلم می بینیم لحظه کوبیدن چکش قاضی موقع صدور حکم ۱۰ سال حبس، به نمایی از کوبیدن چکش بر روی میخ زنجیر به پای زندانیان در قابی به همان اندازه دیزالو می شود و به خوبی با بیان بصری این هم معنایی را به تصویر می کشد.

وی افزود: فیلم با افتخار آغاز می شود و با ذلت به اتمام می رسد. سربازی که با افتخار از جنگ به اتمام رسیده به شهر باز می گردد و در انتها می بینیم این شخص مجبور است با ذلت و دزدی به زندگی اش ادامه دهد.

در ادامه دکتر فاطمی درخصوص درون مایه های درونی فیلم بیان داشت: یکی از درون مایه های عمیق فیلم این است که وقتی شما دلبستگی ها و وابستگی هایتان غیرماندگار باشد، همه چیز شما روی هوا خواهد بود. تکیه کردن به صورت ها، فضاهای غیراصیل نه تنها راهگشا نخواهد بود بلکه انسان را سردرگم تر خواهد کرد. نکته دیگر در ذیل مفاهیم درونی فیلم این است که وقتی شما حرکتی را آغاز می کنید، اگر از روی تفقه و آگاهی نباشد و صرفا با ابعاد صرف هیجانی توام باشد، می تواند پایان نامعلومی داشته باشد. از ابتدای این سفر شما عنصر عدم حتمیت و اضطراب بالا را در آن می بینید. این سفر به کجا معلوم نیست. و این مخرب خواهد بود.

این کارشناس ادامه داد: در فضای فیلم هویت، و شکل گیری هویت بسیار زیبا مورد نقد و بررسی قرار می گیرد. او در فضاهای مختلف فرایند رسیدن به خود را تجربه می کند و عوامل اجتماعی در بسیاری از موارد این فردیت را مورد نقد قرار می دهند.

در ادامه فاضلی، کارشناس برنامه بیان داشت: این فیلم آمریکای دهه ۳۰ را خیلی خوفناک تر از فرانسه دوران ویکتور هوگو نشان می دهد و برای بار دوم که قهرمان به زندان می رود، می بنیم اوضاع زندان بدتر شده است و اساسا نقطه امیدی وجود ندارد.

دکتر فاطمی نیز خاطرنشان کرد: در کنار این مسئله فرار دوم قهرمان از زندان این نکته را نشان می دهد که حتی شما اگر در سخت ترین شرایط باشید، اگر به دنبال پرش و جهش و فراتر رفتن از فعلیت ها باشید عاملی نمی تواند کنترل آنها را دست بگیرد. یعنی فیلم در عین نمایش استیصال و ناتوانی و ناامیدی، پارادایم اختیار و اراده را نشان می دهد که چطور انسان می تواند در مواجهه با این پارادوکس بر استیصال درونی خود غلبه کند.

این کارشناس در انتها بیان داشت: در درمان های روان شناختی بحث مهمی وجود دارد که انسان ها می توانند روایت های زندگی خود را عوض کنند. و فیلم از این لحاظ بسیار قابل توجه است که همه ما محصول روایت هایی هستیم که درون آنها قرار گرفتیم. این روایت ها را یا آدم های دیگر ساختند و یا ما بصورت اتوماتیک از آن تبعیت کردیم. و فیلم درباره این آدم نشان می دهد که چطور این روایت توسط اجتماع ساخته شده است و او چگونه تلاش می کند تا از دل این روایت ها، داستان خود را مجدد بسازد.

در بخش دیگری از برنامه، علیرضا کاوه، منتقد و نویسنده سینمایی که در زمینه ی «ژانر» صاحب تخصص و تألیفات مهمی است، درباره این فیلم مروین لروی و جایگاه آن در تاریخ سینما صحبت کرد.

برنامه تلویزیونی «سینما۱» پنجشنبه شب ها ساعت ۲۳ از شبکه یک سیما پخش خواهد شد. در دوره جدید این برنامه، فیلم به انتخاب میهمان برنامه به نمایش درمی آید و سپس بررسی و تحلیل آن با حضور میهمان و مجری «سینما۱» انجام خواهد شد.

تهیه کننده، سردبیر و مجری «سینما۱» غلامعباس فاضلی، منتقد و نویسنده سینمایی است. این برنامه در«تامین برنامه» شیکه یک سیما تولید شده است.

علاقمندان «سینما۱» می توانند اخبار مربوط به این برنامه را از کانال t.me/cinema1tv1 دنبال کنند.