جشنواره كن امسال سه‌شنبه ١٦مه، برابر با ٢٦ اردیبهشت با برگزاری مراسم افتتاحیه و نمایش فیلم «ژان دو باری» «مای ون» از فرانسه آغاز به كار كرد.

زمانی كه هنرمندان در اقصی‌نقاط دنیا و دیگر جشنواره‌های بزرگ مثل برلیناله، به دنبال برابری حقوق زنان و جریانات «من هم» و «زن، زندگی، آزادی» هستند، جشنواره كن و البته مدیر جنجالی‌اش «تیری فرمو»، هنوز اما انگار به دنبال سنت‌های قدیمی و البته بی‌طرفانه هستند. اولین نشانه این نگاه پوستر جنجالی امسال كن است. پوستری با عكسی از هنرپیشه قدیمی و معروف فرانسوی «كاترین دنوو» كه دستش را در موهایش كرده است. اگر تا چند سال گذشته «كاترین دنوو» فقط برای بازی‌های به‌یادماندنی‌اش در شاهكار‌های كلاسیك مثل «دافعه» «رومن پولانسكی» یا «زیبای روز» «لویی بونوئل» معروف بود، امروزه بیشتر به دلیل حرف‌ها و عقاید جنجالی‌اش درباره زنان مورد توجه است. در سال ٢٠١٨، در بحبوحه ماجراهای جهانی «من هم» مخصوصا در سطح سینمای جهانی، صد زن مطرح فرانسه در نوشته‌ای كه در روزنامه «لو موند» (یكی از مهم‌ترین و پر اعتبار‌ترین روزنامه‌های فرانسه) چاپ شد، از «من هم» و انقلاب زنان انتقاد كردند. این صد نفر كه «كاترین دنوو» از بنام‌ترین آنهاست جنگی را با دیگران كه خواهان برابری زنان و مردان بودند آغاز كردند كه از آغاز انتهایش مشخص بود.

چندی بعد «كاترین دنوو» كه متوجه اثر به‌شدت منفی این نامه سر گشاده بر وجهه و تصویرش شده بود، سعی كرد كه خود را قربانی اشتباه و سوءتفاهم نشان دهد كه البته تاثیر چندانی نداشت. نام او در آن نامه در تاریخ سینما به مانند لكه‌ای، تا همیشه بر دامن این بازیگر قدیمی و توانا خواهد ماند. انتخاب او برای پوستر امسال جشنواره كن كه برگزاركنندگان می‌گویند «از جشنواره امسال و فیلم‌ها و مهمان‌هایش محافظت خواهد كرد» حتی اگر به دلیل بازی‌های بی‌نظیرش در شاهكارهای سینمای كلاسیك هم باشد، باز هم نشان از بی‌ذوقی و وقت‌نشناسی جشنواره كن و مدیرانش دارد. همانطور كه اسم «كاترین دنوو» پای آن نامه در حافظه تاریخ خواهد ماند، بی‌طرفی جشنواره كن در این هنگام نیز قطعا در حافظه تاریخ خواهد ماند.

دیگر اتفاق اما انتخاب فیلم افتتاحیه امسال جشنواره است كه آن‌هم به نوبه خود سوال‌برانگیز بود. هرچند كه فیلم افتتاحیه هیچگاه شاهكار نیست و معمولا كسی خیلی حرفی از آن نمی‌زند، انتخاب امسال جشنواره «ژان دوباری» اما به دلیل بازیگر نقش اول آن «جانی دپ» كه داستان طلاق جنجالی‌اش با زن سابقش، همین چند ماه پیش، تیتر اول تمام اخبار جهان بود، باز هم عجیب است. هرچند كن با گفتن: این فیلم ساخته كارگردانی زن است، قصد توجیه این انتخاب را دارد! شروع جشنواره اما با فیلمی با بازی این بازیگر محبوب اما كه فیلم خشونت‌های خانگیش نسبت به همسرش مانند سریال‌های تلویزیونی، مدت‌ها سر تیتر اخبار جهان بود، در بهترین حالت باز هم نشان از كم‌هوشی و كج‌سلیقگی جشنواره كن دارد؛ جشنواره‌ای كه همچنان مهم‌ترین و قدر‌ترین جشنواره فیلم جهان است اما دیگر جشنواره‌ای سیاسی محسوب نمی‌شود.

جشنواره‌ای كه در سال ١٩٦٨ و در هنگام انقلاب فرهنگی و اجتماعی فرانسه جایگاه و تریبون اعتراض سینماگران بنام آن زمان مانند ژان لوك گدار بود، چند سالی است كه زیر نظر مدیر جدیدش «تیری فرمو» تصمیم گرفته كه بیشتر به سمت هالیوودی شدن برود و ستاره‌ها و فیلم‌های پرهزینه امریكایی و نگاه صنعتی را به نگاه هنری و سیاسی ترجیح می‌دهد. جشنواره كن در مراسم افتتاحیه نه از جنگ روسیه و اوكراین حرفی به میان آورد و نه ایران و افغانستان و نه حتی تظاهرات داخلی فرانسه كه همچنان به‌شدت ادامه دارد.

جشنواره كن این روزها بیشتر به مهمانی بزرگی شبیه است كه بزرگان سینما، اسم‌هایی تكراری مانند «نوری بیلگه چیلان»، «نانی مورتی»، «ویم وندرز»، «كن لوچ» و ... و البته دوستان «تیری فرمو» مانند «ونسان لندن»، «ایزابل هوپرت» و.... هر سال و هر سال به آن دعوتند. جشنواره‌ای كه سال‌ها كاشف سینماگران جوان و گمنام جهان و معرفی‌شان به دنیا بود، حالا دیگر به غیر از استثنا، جایی برای جوانان و ناشناسان در بخش مسابقه اصلی ندارد یا خیلی كم دارد. هرچند هنوز می‌توان از وجود بخش مسابقه جنبی كن «نوعی نگاه» خوشحال بود. این بخش كه داور‌ها و سالن مخصوص به خود «دبوسی» را در مدت جشنواره در اختیار دارد، امروزه نقش كاشف و معرفی‌كننده فیلم‌ها و كارگردانان جدید را به تنهایی بر عهده دارد. فیلم‌ها و كارگردانانی كه همانطور كه از اسم این بخش مشخص است، نگاهی متفاوت و جدید را دنبال می‌كنند.

افتتاحیه جشنواره امسال مثل هر سال با معرفی داوران بخش اصلی جشنواره شروع شد. رییس داوران جشنواره امسال «روبن استلند» است. این كارگردان جزو كلاب خاص اندك كارگردانان برنده دو نخل طلای جشنواره كن است؛ نخل‌هایی كه در فواصل خیلی كوتاهی به دست آورده است. او اولین نخل طلای خود را در سال ٢٠١٧ برای فیلم «مربع» به دست آورد. پارسال هم نخل طلای دوم خود را برای فیلم «مثلث غم» كه كمدی سیاه درباره طبقات اجتماعی است برنده شد .

او سخنرانی كوتاه خود روی صحنه را معطوف به بزرگداشت سینما كرد. «استلند» گفت: «امروزه بیش از ٤٥ میلیارد دوربین در جهان وجود دارد. این یعنی كه ما امروزه بیشتر از هر وقت از دوربین و در نهایت تصویر برای برقراری ارتباط با یكدیگر استفاده می‌كنیم. اما هیچ صفحه و موقعیتی جای سالن تاریك سینما را نمی‌گیرد. تفاوت و یگانه بودن این تجربه از نظر فیزیكی است. جایی كه همه در سكوت و تاریكی به یك صفحه نگاه می‌كنیم. جایی كه نفر كناری‌مان را نمی‌شناسیم، اما در كنارش به تماشا و تجربه احساسی جدیدی دست می‌زنیم.»

دیگر اعضای هیات داوران كه امسال در كنار «روبن استلند» حضور دارند «مریم توزانی» كارگردان مراكشی، «دنیس منوشه» بازیگر فرانسوی، «رونگانو نیونی» سناریست و كارگردان بریتانیایی- زامبیایی، «بری لارسون» بازیگر و كارگردان امریكایی، «پل دانو» دیگر بازیگر امریكایی، «عتیق رحمان» نویسنده افغان، «دامین زفرون» كارگردان آرژانتینی و بالاخره «جولیا دوكورنو» كارگردان فرانسوی هستند. این ٩ هنرمند امسال، وظیفه سنگین داوری بخش اصلی مسابقه جشنواره را بر عهده دارند .

بعد از اجرای گروه «گابریلز» كه آهنگ «در كنارم بایستی» را روی صحنه اجرا كردند نوبت به اهدای نخل افتخاری امسال جشنواره رسید.

امسال این جایزه را بازیگر و تهیه‌كننده معروف امریكایی «مایكل داگلاس» از دست همكار هم‌میهن خود «یوما تورمان» به دلیل یك عمر فعالیت هنری در سینما به دست آورد. «یوما تورمن» در هنگام اهدای جایزه گفت: «نخل افتخاری به كسانی داده می‌شود كه تاثیری بسزا، عمیق و ماندنی بر سینما گذاشته‌اند و من كسی را سزاوارتر از «مایكل داگلاس» برای بردن این جایزه نمی‌دانم.» «مایكل داگلاس» هم گفت: بعد از سال‌ها بیماری و اپیدمی جهانی و جنگ‌هایی كه جهان را پاره پاره می‌كنند، این جشنواره بیشتر از هر زمان به ما یادآور روشنایی و تمام چیزهای مثبت است. «داگلاس» از پدرش یاد كرد كه باعث حضور او در سینما شده و از همسرش، بازیگر معروف «كاترین زتاجونز» برای بودنش در تمام این سال‌ها قدردانی كرد.

و در آخر «كاترین دنوو» روی صحنه در كنار «مایكل داگلاس» حاضر شد تا هر دو در كنار هم جشنواره كن امسال را افتتاح كنند.

فیلم افتتاحیه، «ژان دوباری» بعد از مراسم به نمایش درآمد. فیلمی برگرفته از داستان واقعی معشوقه لویی پانزدهم، پادشاه فرانسه. ژان دختری روستایی كه با بلندپروازی به كاخ ورسای دست پیدا می‌كند و سوگولی پادشاه می‌شود. شوكت و جلالی كه با مرگ پادشاه و اخراجش از كاخ به پایان می‌رسد. از بازی متوسط «جانی دپ» كه تمام تمركزش گویا بر تلفظ صحیح و بدون لهجه زبان فرانسه است، شاید بشود گذشت، از بازی و كارگردانی بد «مای ون» اما نه! این كارگردان فرانسوی كه فیلم‌هایی تحسین‌شده مانند «پلیس» و «شاه من» را در كارنامه خود دارد، متاسفانه بار دیگر تصمیم اشتباه بازی در فیلم خودش را تكرار كرده است. «مای ون» در نقش معشوقه زیبا و جذاب شاه كه با یك نگاه دل او را می‌برد و با عشوه و لوندی جای خود را به عنوان سوگلی در كاخ شاه، برای سال‌ها باز می‌كند، بیشتر جنبه كمدی به خود گرفته است. زیبایی قطعا سلیقه‌ای است، اما با هر سلیقه‌ای كه به فیلم و مخصوصا صحنه برخورد اولیه «مای ون» (ژان) با پادشاه نگاه كنیم، نمی‌توان زیبایی خیره‌كننده‌ای در او دید كه شاه را در مقابل خود مبهوت نگاه دارد. از این هم كه بگذریم، بازی سرد و بی‌روح «مای ون» كه همیشه همین‌گونه است هم تو ذوق تماشاگر می‌زند. و البته بازی در فیلمی تاریخی، با تمام سختی‌های طراحی صحنه و لباسی كه به همراه دارد، باعث شده كه این كارگردان كاربلد، این‌بار در كارگردانی فیلمش هم بی‌دقت باشد. اینگونه شده كه تقریبا نیمی از فیلم، صحنه‌هایی جدا و تك به تك شده است. پس از پایان هر صحنه، تصویر به سیاه فید می‌شود، تا صحنه‌ای جدید، در زمان و مكانی جدید و صدای راوی شروع شود. این صحنه‌ها به هم انگار با سنجاق وصله پینه شده‌اند، بنابراین فیلم شل و وارفته است. حكایت زندگی كامل «ژان دوباری» از بچگی تا میانسالی، در كمتر از دو ساعت قبول شرطی سخت و شاید نشدنی است. «مای ون» این شرط را قطعا و كاملا باخته است. نتیجه تله‌فیلمی است كه اگرچه سر و ته دارد، اما از سر تا تهش، تا بازی بازیگرانش، همه و همه وصله‌های نابه‌جایی هستند كه مثل تیكه‌هایی ناجور به هم وصل و رفو شده‌اند.

هر چند هیچ‌كس انتظار خاصی از این فیلم خارج از مسابقه نداشت، اما «مای ون» موفق شد تا حتی همین سطح پایین توقعات را هم برآورده نكند .

بعد از این شروع عجیب و غریب و نابه‌جا، امیدوارم كه فیلم‌های مسابقه و فردا غافلگیرمان كنند!

لادن موسوی

برگرفته از روزنامه «اعتماد»