امروز چهارشنبه بیست‌وپنجمین سالروز درگذشت آندری تاركوفسكی، كارگردان افسانه‌ای سینمای روسیه است.

آندری آرسینوچ تاركوفسكی متولد چهارم آوریل 1932، یكی از 100 كارگردان بزرگ تاریخ سینما است كه در عرصه فیلم‌نامه‌نویسی و اپرا نیز فعال بود. اینگمار برگمن، كارگردان نامی سوئد زمانی در توصیف تاركوفسكی گفت: او برای من بزرگ‌ترین كارگردان سینماست كه زبان جدیدی اختراع كرد و به ماهیت فیلم وفادار است.

تاركوفسكی به‌غیر از دو فیلم آخرش، تمامی آثارش را در روسیه ساخت كه اكثراً مضامین متافیزیک و در رابطه با مسیحیت هستند. او از پدری شاعر و مترجم متولد شد و پس از پایان دوران دبیرستان، دانشجوی رشته فیلم‌سازی شد.

تارکوفسکی نخستین فیلم بلندش را در سال 1962 باعنوان كودكی ایوان ساخت. تاركوفسكی با این فیلم به شهرت جهانی رسید و پانزده جایزه از جمله شیر طلای ونیز را كسب كرد.

در سال 1965، او با ساخت فیلم آندری روبلف كه درباره‌ی زندگی نقاش بزرگ قرن پانزدهم روسیه بود، موفقیت‌هایش را ادامه داد، هرچند مقامات شوروی سابق حساسیت‌هایی را نسبت به آن نشان دادند. با این وجود تاركوفسكی توانست با این فیلم، جایزه فدراسیون بین‌المللی منتقدین فیلم را در سال 1969 از جشنواره كن كسب كند.

در سال 1972 تاركوفسكی ساخت فیلم جدیدش با نام سولاریس را به پایان رساند. این فیلم كه اثری اقتباسی از رمانی به قلم استامیسلاو لم بود، در سال 1968 به جشنواره كن راه یافت و توانست جایزه بزرگ هیأت‌داوران و جایزه فیپرشی را به خود اختصاص دهد.

تاركوفسكی در سال 1974 فیلم آینه را كه شرح‌حال خودش از دوران كودكی و تجسم برخی سروده‌های پدرش بود ساخت كه بازهم با مخالفت‌های مقامات شوروی سابق همراه شد.

وی در سال 1976 نمایش‌نامه‌ هملت را در مسكو كارگردانی كرد و پس از آن آماده‌ی ساخت فیلم استاكر شد كه آخرین فیلمی بود كه او در داخل شوروی كارگردانی می‌كرد. ساخت این فیلم به علت حمله قلبی تاركوفسكی تا سال 1979 انجام نشد. پس از ارایه‌ی این فیلم به جشنواره كن، تاركوفسكی جایزه بهترین فیلم معنوی را از این رویداد سینمایی كسب كرد.

تاركوفسكی در سفری كه در سال 1979 به ایتالیا داشت، مستند سفر در زمان را ساخت و در سفر بعدی‌اش كه سال بعد به ایتالیا داشت، نگارش فیلم‌نامه نوستالگیا را به پایان رساند و با وجود برخی مشكلات مالی، ساخت این فیلم را در سال 1983 به پایان رساند و در جشنواره كن توانست جایزه بزرگ هیأت‌داوران، جایزه فیپرشی و جایزه بهترین فیلم معنوی را به‌دست آورد تا افتخارات سینمایی خود را كامل كند.

پس از آنكه مقامات شوروی سابق مانع از آن شدند كه نخل طلای كن در آن سال به نوستالگیا برسد، تاركوفسكی مصمم شد كه دیگر در شوروی فیلم نسازد.

وی در سال 1985 با وجود ابتلا به سرطان، ساخت فیلم جدیدش با نام ایثار را در سوئد به پایان رساند و در حضوری دوباره در جشنواره‌ی كن، جایزه بهترین فیلم معنوی و جایزه فدراسیون بین‌المللی منتقدین فیلم را كسب كرد. اما تاركوفسكی به‌علت بیماری قادر به حضور در مراسم اعطای جوایز نبود.

آندری تاركوفسكی روز بیست‌وهشتم دسامبر 1986 در سن 54 سالگی در پاریس درگذشت و روز سوم ژانویه 1987 در آرامگاهی در پاریس به خاک سپرده شد.

وی اگرچه تنها هفت فیلم بلند ساخت، اما كارنامه سینمایی‌اش سرشار از جوایز و افتخارات سینمایی است كه كسب 9 جایزه از جشنواره كن، جایزه بافتا بهترین فیلم خارجی (ایثار- 1988) و شیر طلای ونیز تنها بخشی از كارنامه اوست.

سال گذشته انجمن فیلم بریتانیا به مناسبت هفتادوپنجمین سالگرد راه‌اندازی، طی نظرسنجی از كارشناسان و علاقه‌مندان سینما، فهرستی از فیلم‌هایی كه نسل‌های بعد حتما باید آن‌ها را تماشا كنند تهیه كرد كه استاكر، ساخته تاركوفسكی به‌عنوان دومین اثر برتر نام گرفت.

دولت روسیه ماه گذشته اعلام كرد، در هشتادمین سال تولد تاركوفسكی، موزه این كارگردان سرشناس را در خانه محل سكونت‌اش در مسكو راه‌اندازی خواهد كرد. در این موزه كه میراث فرهنگی روسیه خواهد بود، عكس‌های كم‌نظیر و اشیاء متعلق به تاركوفسكی نمایش خواهد یافت.

منبع: ایسنا