پرده سینما

یک گفت‌وگوی منتشر نشده با عمر شریف/ غمگین نیستم، همیشه خوشبخت بودم

پرده سینما









 

 

 

عموماً کارگردان‌ها می‌آیند و مرا برای گرفتن نقش‌های تراژیک پیشنهاد می‌کنند چون چشم‌های من غمگین است. این غمگینی در چشم‌های من بازتاب‌دهنده شخصیت واقعی من نیست. چون من همیشه خوشبخت بوده‌ام

 

وقتی با باربارا استرایسند در فیلم دختر سرخوش (دختر مسخره) همبازی شدم، آشوب بزرگی در هالیوود و مصر اتفاق افتاد! چون این نخستین کار باربارا استرایسند بود و او یک یهودی به شمار می رفت. من نقش یک یهودی نیویورکی را بازی می کردم و به زبانی آمریکایی- یهودی حرف می زدم که آن موقع به این زبان حرف می زدند. این اتفاق هم زمان بود با جنگ سال ١٩٦٧. آن زمان روزنامه های عربی مرا زیر باران دشنام و تحقیر گرفتند. حتی یهودیان آمریکا هم مرا نفرین کردند و گفتند او مزدش را می گیرد و به جمال عبدالناصر می دهد تا با یهودیان بجنگد! این باورکردنی است که در یک زمان از هر دو طرف آدم موردحمله قرار گیرد؟

 

من به حرف های منجمان و کف بین ها اعتقادی ندارم. ولی یادم می آید زمانی که بچه بودم یک روز نزد یک کف بین یونانی رفتیم. به کف دست من بادقت نگاه کرد و بعد گفت: تو مرد مشهور و مهمی خواهی شد. من حرف هایش را آن وقت جدی نگرفتم.

 

 

 

عمر شریفآخرین دیدار من با عمر شریف، هنرمند مشهور مصری، روز ٢٢ ژانویه سال ٢٠١١ اتفاق افتاد. یعنی تقریبا ٤٨ ساعت پیش از وقوع انقلاب ضد مبارک در بیست وپنجم همین ماه. شریف از سلامتی کامل برخوردار بود و ذهنی هوشیار داشت. آن آلزایمر نفرین شده هنوز نتوانسته بود او را از پای درآورد. دیدار ما در هتل سمیرامیس در ساحل نیل برگزار شد. شریف شادمان و خوشحال بود که به قاهره آمده است. در این دیدار او درباره نیل، خیابان های قاهره، میدان اسماعیلیه که اکنون میدان «التحریر» نامیده می شود، حرف می زد. او می گفت و من می شنیدم. قرار بود این گفت وگو در زمان حیات او به چاپ برسد اما او به خارج سفر کرد و این امکان مهیا نشد.

 

 در ابتدا گفت: من از دوسال پیش تا حالادر فیلمی بازی نکرده ام. دلیلش هم این است که کار مناسبی پیدا نمی شود. چون با این سن وسال نمی خواهم در کارهای معمولی بازی کنم. منتظر شدم تا کار خوبی پیدا کنم که نشد. فکر ساختن یک فیلم به سرم زد. یوسف معاطی آمد و قصه ای را برایم نوشت. یک بار هم به فکر بازسازی فیلم های قدیمی افتادم. با یوسف وهبی تماس گرفتم اما گفت من نمی توانم مثل گذشته نقش کمدی بازی کنم. او دوست من بود و من پیوسته او را می دیدم تا آخرین لحظاتی که در بستر مرگ افتاده بود.

 

عموما کارگردان ها می آیند و مرا برای گرفتن نقش های تراژیک پیشنهاد می کنند چون چشم های من غمگین است. این غمگینی در چشم های من بازتاب دهنده شخصیت واقعی من نیست. چون من همیشه خوشبخت بوده ام و دوست دارم بخندم و نکته پرانی کنم. مردم فکر می کنند من غمگینم ولی این طور نیست. من دنیا را دوست دارم. همه مردم را دوست دارم. در تمام عمرم از کسی نفرت نداشته ام. حتی از کسانی که مرا دوست نداشتند. فقط با آنها معاشرت می کنم ولی از دستشان عصبانی نمی شوم.

 

گاهی احساس اندوه می کنم. چون نور چشمانم دارد تا حد زیادی کم می شود. من البته هر روز الاهرام را می خوانم. در قاهره نوشته ای درباره خودم ندیدم. با خودم گفتم پناه برخدا، چون فیلم جدیدی از من نمی بینند دیگر کسی چیزی درباره من نمی نویسد. من تاکنون چند جایزه بین المللی گرفته ام؛ ازجمله شیر طلایی وین و به عنوان بهترین هنرپیشه در فرانسه، اسپانیا و برلین معرفی شدم. اما همه اینها فراموش شده است چون ظاهراً قدیمی است.

 

من از کلمه هنرمند «جهانی» خوشم نمی آید. این تشبیهی است که قبل از اسم من می گذارند. من این طور نیستم. به نظرم مثلاً احمد زکی یک هنرمند بزرگ است و می توانست در سطح جهانی مطرح شود البته اگر زبان انگلیسی را می دانست. من از نقش های او خیلی خوشم می آید. همیشه گفته ام که او بهتر از من است. یادم می آید یک روز در لندن بودم. دوستی داشتم به نام دکتر یحیی سلیمان که پزشک مشهوری در انگلستان بود. گفتند یک هنرپیشه مصری در بیمارستان است که همان عبدالحلیم حافظ بود. به دیدنش رفتم و دیدم تنهاست. خیلی از دیدن من خوشحال شد. به او گفتم: ببین دنیا چه جوری است. فقط کافی است کمی محتاج شوی تا از تو روی برگرداند.

عمر شریف در جوانیخداوند متعال به من شانس خوبی داده که در دنیا نظیرش کم پیدا می شود. البته چند دلیل داشت: یکی اینکه وقتی من متولد شدم، پدر و مادری داشتم که برای سال ها عمر کردند و این برای بچه ها مسئله مهمی است. مادرم مرا با «دمپایی» می زد. یعنی هربار در تکالیف مدرسه غلط داشتم این کار را می کرد و این خیلی خوب بود. چون به من معنای جدیت و درست انجام دادن کار را می آموخت. مادرم به زبان های فرانسه و عربی صحبت می کرد ولی انگلیسی نمی دانست.

   

نخستین ایستگاه

 

نخستین ایستگاه در زندگی من محل تولدم، اسکندریه، بود. چون پدرم اهل این شهر بود ولی بعد زمانی که من چهار سال داشتم، تصمیم گرفت کارش را به قاهره منتقل کند. در محله الازهر چوب فروشی می کرد و من نزد او می رفتم و با مشتریان اش صحبت می کردم.

وقتی ٩ سالم بود وزنم زیاد شد و خیلی چاق شدم. چون خیلی می خوردم. در آن موقع غذاهای آمریکایی ها در مدارس رایج شده بود و من هم زیاد می خوردم. مادرم شاکی شد و از قیافه من خوشش نیامد. به نظرش من باید زیباترین و مشهورترین فرد در جهان می شدم. وقتی وزنم زیاد شد، مرا به مدرسه انگلیسی ها در اسکندریه فرستاد. غذای آن مدرسه را دوست نداشتم. برای همین خیلی از وزن ام را از دست دادم. ورزش هم می کردم و در تئاتر هم مشغول بازی شدم. یادم می آید اولین نقش خودم را وقتی ١٣ساله بودم در یک تئاتر بازی کردم. بچه ها برایم دست می زدند. نه برای اینکه خوب بازی می کردم بلکه برای اینکه توانسته بودم آن همه عدد و شعر و چیزهای دیگر را حفظ کنم. این تئاتر مدرسه مرا تشویق کرد که دنبال هنرپیشگی بروم و عاشق آن شوم.

عمر شریف در کهنسالیوقتی درسم تمام شد، پدرم از من خواست با او کار کنم ولی من قبول نکردم. به او گفتم من یک مسافرم و می خواهم به لندن بروم و تحصیلاتم را تکمیل کنم. یک روز وقتی با دوست هنرمندم، احمد رمزی، نشسته بودیم و داشتیم بستنی می خوردیم دیدم یک آدم قدبلندی به سوی ما می آید. او به من گفت: تو می خواهی بروی و هنرپیشگی یاد بگیری. من تو را با بزرگ ترین هنرمند مصر آشنا می کنم. او یوسف شاهین است. شاهین از من خوشش آمد و تصمیم گرفت از من در کنار فاتن حمامه برای فیلم شیطان در بیابان استفاده کند.

   

 

جلوی دوربین

 

 

این اولین حضور من جلو دوربین آن هم در ٢٢سالگی بود. من متولد ١٩٣٢ بودم و این فیلم سال ١٩٥٣ ساخته شد. نقش یک جوان مصری را بازی می کردم که باید به لهجه مصر علیا حرف می زدم! من در مدرسه ای انگلیسی و فرانسوی تحصیل کرده بودم و در خانه هم اغلب اوقات فرانسوی حرف می زدیم و گاهی عربی. یک جمله ای که در آن فیلم می گفتم نصفش عربی و نصفش فرانسه بود. به هرحال من در این فیلم بازی و با آن در جشنواره کن حضور پیدا کردم.

عمر شریف در فیلم دکتر ژیواگو همراه با جولی کریستیتصادف نقش مهمی در زندگی من داشته است. شرکت من در فیلم لورنس عربستان به خاطر همین خوش شانسی بود. وقتی داشتند فیلم را می ساختند کارگردان خواسته بود دنبال هنرپیشه ای باشند که بتواند نقش یک عرب را بازی کند. کسی که درعین حال به زبان انگلیسی هم حرف بزند. عکس همه هنرپیشه ها را به او داده بودند. او یک راست سراغ من آمد و به تهیه کننده گفته بود اگر انگلیسی بداند همین خوب است. تهیه کننده آمد و با من صحبت کرد و گفت نقش کوچکی هست که باید بازی کنی. بعد با او به صحرای اردن رفتیم. آنها از من تست گرفتند. وقتی کارگردان از هرچیزی می پرسید من گفتم می توانم. همان جا ماندم و دو سال جریان فیلم برداری طول کشید. در این فاصله نمی توانستم به مصر برگردم و فاتن یا پسرم طارق را ببینم. فقط در این فاصله یک بار به مصر آمدم تا با عاطف سالم در فیلمی به نام ممالیک بازی کنم. بعد دوباره رفتم.

یادم می آید وقتی با باربارا استرایسند در فیلم دختر سرخوش (دختر مسخره) همبازی شدم، آشوب بزرگی در هالیوود و مصر اتفاق افتاد! چون این نخستین کار باربارا استرایسند بود و او یک یهودی به شمار می رفت. من نقش یک یهودی نیویورکی را بازی می کردم و به زبانی آمریکایی- یهودی حرف می زدم که آن موقع به این زبان حرف می زدند. این اتفاق هم زمان بود با جنگ سال ١٩٦٧. آن زمان روزنامه های عربی مرا زیر باران دشنام و تحقیر گرفتند. حتی یهودیان آمریکا هم مرا نفرین کردند و گفتند او مزدش را می گیرد و به جمال عبدالناصر می دهد تا با یهودیان بجنگد! این باورکردنی است که در یک زمان از هر دو طرف آدم موردحمله قرار گیرد؟

تردیدی وجود ندارد سناریویی را که در آمریکا و اروپا می نویسند، خیلی بهتر از سناریویی است که ما اینجا می نویسیم. در مقابل مزدی هم که گرفته می شود خیلی بیشتر از اینجاست. به هرحال آنجا یک بازار جهانی دارد. در گذشته برای مثال مصری ها دنبال فیلم های مصری می گشتند و آن وقت کسی نمی توانست مثل ما فیلم بسازد. اما الان همه برای خودشان فیلم می سازند. به نظر من سینمای مصر به نسبت سال های دهه ٥٠ و ٦٠ خیلی ضعیف تر شده است.

در غرب استودیوهای قوی ای وجود دارد و با قدرت تولید می کنند. از طرف دیگر یک هنرپیشه به درستی و حرفه ای کار می کند. در کشور ما هنرپیشه بودن با آنجا خیلی فرق می کند. چون برای مثال در همه فیلم ها حرف زده می شود. اما این حرف زدن از فیلم های عادی تا قوی، حساب شده، بامحتوا و دارای ابعاد روحی، اجتماعی و سیاسی و عمق شخصیت و غیره فرق می کند.

   

 

چه گوارا

 

عمر شریف درباره نقش چه گوارا که در فیلمی هالیوودی بازی کرد، می گوید: من آن موقع نمی دانستم سازمان اطلاعات آمریکا (سی آی ای) سرمایه گذار این فیلم بوده است. چون کارگردان که آدم معروفی بود نزد من آمد. به همراه تهیه کننده آمد. آن موقع ما در جریان جنگ ١٩٦٧ در فرانسه بودیم و دنیا ثبات نداشت. داشتم برگ بازی می کردم. با یک خودرو آمدند و به من پیشنهاد بازی در آن فیلم را دادند. به آنها گفتم می خواهم نقش اول را داشته باشم. آنها هم مرا قانع کردند. آخر کار من این نقش را بازی کردم اما به نظر خودم خیلی بد بود. برای همین خیلی پشیمانم.

من عموماً از کارهای هنری ام راضی نیستم. فقط از سه تای آنها بیشتر خوشم می آید. در سطح کارهای مصری ام، من بیش از دو تا کار را نمی پسندم. یکی از اینها فیلمی است که از قصه آناکارنینا گرفته شده بود به نام نهر عشق. این فیلم را مستقیماً بعد از ازدواج ام ساختیم و در آن من و فاتن حمامه بازی کردیم. کارگردان هم همسر سابق اش عزالدین ذوالفقار بود. ذوالفقار خیلی رمانتیک بود. دائماً دستمالی داشت و در طول تصویربرداری وقتی ما نقش ملودرام را بازی می کردیم، اشک می ریخت. زکی رستم در این فیلم کارش خیلی عالی بود. من خیلی او را دوست داشتم. از اخلاق او خوشم می آمد. ظاهرش نشان می داد که او باید فرد جدی و خشنی باشد اما اصلاً این طور نبود. من روش بازیگری او را دوست داشتم. اوایل نقش پاشا را بازی می کرد اما بعدها نقش فروشنده را بازی می کرد. کنار یک چرخ میوه فروشی می ایستاد و همان لباس سنتی مصری را می پوشید.

 

   

با انور سادات

 

 

عمر شریف در فیلم دکتر ژیواگو همراه با جولی کریستییک بار یادم می آید از طرف انورسادات رئیس جمهور مصر با من تماس گرفتند. من در پاریس بودم. زمانی بود که برای اولین بار سادات می خواست به تل آویو سفر کند. او مرا دوست داشت. بعد از جنگ اکتبر با من صحبت کرد و پیشنهاد داد که به مصر برگردم. به من گفت: «تو خیلی یهودیان را می شناسی و با آنها سروکار داشته ای، نظرت در این باره چیست که من به اسرائیل بروم. چه واکنشی خواهد داشت؟ بعد از من خواست این مسئله را به سفیر اسرائیل در پاریس اطلاع دهم. من مستقیماً رفتم و این مسئله را به اطلاع او رساندم، چون با من رابطه خوبی داشت. گفتم می خواهم با آقای بگین، نخست وزیر تلفنی حرف بزنم. برایش باورنکردنی بود. به او گفتم خبرهایی دارم از سادات و می خواهم به او بگویم. تماس برقرار شد و من به او گفتم که عمر شریف بازیگر هستم. گفت تو را می شناسم. من ماجرا را برای او تعریف کردم که سادات می خواهد به اسرائیل برود اما نمی داند چطور از او استقبال می کنید. به من گفت: مثل مسیح از او استقبال می کنیم. بعد از سفیر اسرائیل خواستم با سادات تماس بگیرد؛ چون شماره اش را نداشتم. تماس گرفت. من به او گفتم دارم از سفارت اسرائیل در پاریس با تو حرف می زنم و من با بگین در این باره صحبت کرده ام. او هم گفته مثل مسیح از تو استقبال می کنند. به من گفت عمر تمام است و مکالمه را قطع کرد. یک هفته بعدش بود که به اسرائیل سفر کرد. پس از آن هم یک بار با او در واشنگتن دیدار کردم. به من گفت: حتماً باید به مصر بیایی؛ چون جشن پسرم جمال است وگرنه خودت می دانی. بعد من به مصر رفتم.

   

 

ستاره ای که مرد

 

 

عمر شریفعمر شریف با اندوهی نسبت به گذشته، می گوید: عمرشریف ستاره مرد... مردم او را فراموش کردند. اما مردم عادی مرا دوست دارند. به عنوان دوست قبول ام دارند. وقتی در خیابان ها راه می روم، می بینم خیلی ها از من استقبال می کنند و این مرا خوشحال می کند. من دوست دارم یکی از این مردم باشم. بیشتر وقت ها درباره مسائل ساده زندگی با آنها حرف می زنم. دوست ندارم از سینما حرف بزنم. وقتی با مردم صحبت می کنم درباره بچه هایشان می پرسم و کار و زندگی شان. وقتی تاکسی سوار می شوم - چون من ماشین ندارم - ترجیح می دهم اتومبیل های قدیمی و مستهلک سوار شوم. می نشینم کنار راننده و با او حرف می زنم. وقتی آشنا می شود، نمی خواهد کرایه بگیرد.

به نظرم در دنیا هیچ ملتی مثل ملت مصر پیدا نمی شود. خوش قلبی خاصی دارد که در هیچ کجای دنیا پیدا نمی شود. وقتی می شنوم در مصر حوادث تروریستی اتفاق می افتد، حیرت می کنم. با خودم می گویم اینها مصری نیستند. من مطمئنم حوادث تروریستی ای که در اسکندریه اتفاق افتاد (حمله به کلیسای قبطی ها) کار مصری ها نبود. مصری ها این کار را نمی کنند. هرکه بوده افراطی بوده؛ گروه های تندرویی که با همه ادیان ضدیت دارند!

یکی از دوستان نزدیک من فواد المهندس بود که با هم می رفتیم میدان اسماعیلیه؛ همین میدان التحریر فعلی که همیشه اسم آن از یادم می رود. ساعت چهار بعد از ظهر می رفتیم آنجا ساندویچ می خوردیم و ام کلثوم گوش می دادیم. کسانی که در این میدان رفت وآمد می کردند خیلی شیک بودند. مردان کراوات می زدند. وقتی صبح می شد از یک بلندگو اذان پخش می شد نه مثل امروز که از یک میلیون بلندگو صدای اذان پخش می شود!

من کلاً اسب خیلی دوست دارم. چون حیوانی است که عزت نفس دارد. مسابقه اسب سواری را هم خیلی دوست دارم. روزی یک اسبی می خرم و تربیت اش می کنم. دوست دارم هرچه پول دارم برایش بدهم. من به حرف های منجمان و کف بین ها اعتقادی ندارم. ولی یادم می آید زمانی که بچه بودم یک روز نزد یک کف بین یونانی رفتیم. من به همراه دوستان مدرسه ای خودم بودم. به کف دست من بادقت نگاه کرد و بعد گفت: تو مرد مشهور و مهمی خواهی شد. من حرف هایش را آن وقت جدی نگرفتم. چون خیلی بازیگوش بودم.

 

مترجم: محمدعلی عسگری

 

منبع: روزنامه شرق به نقل از الاهرام

 



 تاريخ ارسال: 1394/4/29
کلید واژه‌ها:

فرم ارسال نظرات خوانندگان

نام (ضروري):
نظر شما (ضروري):
كد امنيتي (ضروري) :
كد امنيتي تركيبي از حروف كوچك انگليسي است. توجه داشته باشيد كه كد امنيتي به كوچك و بزرگ بودن حروف حساس است.