سینما دوستان نشر خوب به تدریج در حال چاپ مجموعه کتاب های یک فیلم هستند که به آثار مهم سینمای جهان می پردازد. نخستین جلد از این مجموعه با عنوان «در حال هوای عشق» به نقد و برسی همین فیلم ساخته وونگ کار- وای می پردازد.این کتاب تالیف تونی ریتز است و عطیه سالار منش آن را ترجمه کرده است.

ماجرای فیلم در حال و هوای عشق ساختهٔ وونگ کار- وای در هنگ‌کنگ،سنگاپور و کامبوج دهه ۱۹۶۰ سپری می شود. فیلمی که حالا دیگر در زُمرهٔ آثار کالت به شمار می آید. در حال و هوای عشق بی شک بهترین عنوانی است که یک کارگردان می تواند برای چنین فیلمی برگزیند. چرا که فیلم بی آنکه به شکل مستقیم سراغ یک قصهٔ نخ‌نما شدهٔ عاشقانه برود، سراسر آکنده از احساسات و عواطف عاشقانه است و از هر گونه رفتار متعارف با موضوع عشق بین یک زن و مرد پرهیز می کند.

طرح اصلی این درام از یک الگوی کاملا کلاسیک در فیلمنامه نویسی قصه در عاشقانه بهرمند است؛ خیانت. شخصیت های اصلی در حال و هوای عشق- آقای چاو و خانم چان- درگیر یک ارتباط چند سویه اند. آنها همسرانی دارند که با یکدیگر در ارتباط اند و به این دو خیانت می کنند. علاوه بر این محل کارشان پر است از افرادی که به اصول و موازین اخلاقی چندان پایبند نیستند و این موضوع مدام آنها را به یکدیگر نزدیک و نزدیک تر می کند، اما چاو و چان سعی دارند این پیوند صرفاً عاطفی را کنترل کنند تا مرتکب اشتباهی که همسرانشان شده اند نشوند و همین کنترل است که از این فیلم یک فیلم نامتعارف می سازد.

یک کتاب با یک مقدمه از بابک کریمی آغاز می شود که احتمالاً دبیر انتشار این مجموعه است. او درباره انتخاب هایش چنین می نویسد: "در انتخاب این کتاب ها، نه فیلم هایی خاص و سلیقه ای مشخص بلکه اهمیت فیلم و کتاب مد نظر در اولویت است... هر کتابی از مجموعه (یک فیلم، یک جهان) در صدد است. (فیلم) مورد مطالعه اش را به وسعت یک (جهان) ببینید."

در ادامه یک سپاسگزاری مفصل از سوی نویسنده می آید و بلا فاصله وارد جهان فیلم و کتاب می شویم. وونگ کار- وای در گفت و گویی تونی ریتز که در اوت سال ۲۰۰۰ منتشر شد ٬ دربارهٔ فیلمش چیز هایی می گوید که می توان آن را چکیده نگاه او به در حال و هوای عشق دانست:

"از ابتدا می دانستم که نمی خواهم فیلمی دربارهٔ رابطهٔ یک زن و مرد بسازم. چنین فیلمی خسته کننده و پیش بینی پذیر بود و صرفا توانست دوپایان داشته باشد: یا با هم فرار می کنند یا از هم می کنند و به زندگی خود بر می گردند و آن چه به دنبالش بودیم این بود که افراد در شرایطی که در داستان با آن آشنا می شوند چگونه رفتار می کنند و باهم ارتباط می گیرند؛ چه روشی برای راز داری و بیان رازهایشان انتخاب می کنند و پرداختن به این جزئیات به تدریج راه را برای من باز کرد".

همین جملات که از خلال یک گفت و گوی بلند انتخاب شده است گویی چراغ راه "تونی ریتز" (نویسنده کتاب) می شود. چرا که او بعد از یک قصه کوتاه دربارهٔ خود فیلم به شکل وونگ کار- وای به نقد و تشریح نقاط اصلی و مهم فیلم می پردازد. او سکانس به سکانس و با در نظر گرفتن توالی کلاسیک فیلم راهی می‌شکافد و تشریح می کند. او معتقد است در حال و هوای عشق فیلمی است دربارهٔ سرکوب علاقه و نگرانی دربارهٔ وجهٔ اجتماعی و شایعات که نقش مهمی در باز داشتن این زوج در بروز احساساتشان دارد.

نویسنده در گام بعدی شروع می کند به توضیح و تشریح. به این مفهوم که سکانس های مهم و اصلی فیلم را تفکیک می کند و سپس درصدد چگونگی ارتباط آن ها با یکدیگر و کلیت فیلم بر می آید. تونی ریتز معتقد است که در حال و هوای عشق در به تصویر کشیدن جزئیات و مفاهیم نمادین و استعاری بسیار خوب عمل می‌کند و نیاز مخاطب به یک قصهٔ کلاسیک را مرتفع می سازد و از این جزئیات یک کل ماندگار می سازد. در واقع رفتار وونگ کار- وای با موضوع عشق و خیانت از گونه ای دیگر است و این دیگر بودن از در حال و هوای عشق یک اثر متفاوت تولید کرده است و این متفاوت بودن از همان ابتدا و با ایدهٔ منحصر به فردِ خارج نگه داشتن همسران خیانتکار از صحنه شروع می شود.

تونی ریتز این صحنه را چنین می‌بیند: "آنها از همان صحنه های اول غایب اند و در ادامه صدایشان شنیده می شود. اما خودشان دیده نمی شوند،اگر هم دیده شوند یا خیلی گذرا از پشت سر است یا به صورت سایه. سپس زمانی که همسران مستأصلشان می‌پذیرند که می‌دانندچه اتفاقی دارد می‌افتد، کاملا از فیلم حذف می‌شوند. برای مخاطب هنگ‌کنگی بازی ژی‌چئونگ در نقش آقای چان خیانتکار بسیار با معنی است زیرا او با نقش های قهرمانی و گانگستری در فیلم شناخته می شود و به رغم جذابیت و خوش تیپی، خشن است و به اندازه تونی لئونگ رفتارهای لطیف ندارد....." .

به نظر می رسد  این دریافت استعاری درست و زیبا است چرا که آقای چان خارج از تصویر است و بیننده آزاد گذاشته شده تا او را به عنوان جاه طلبی روبه پیشرفت تصور کند که توانسته زنی زیبا از شانگهای را اغوا کند تا همسر غبطه برانگیز او شود؛ او با بازی سازی خود به عنوان یک بازرگان کاملاً ریشه‌های طبقاتی (کارگر) خود را فراموش کرده است.

"والس غمگین"، "ریشه‌های پنهان"، "راهکارهای غیر مستقیم" و"سخن پایانی" فصل های این کتاب‌اند که مرحله به مرحله به بررسی فیلم در حال و هوای عشق می پردازد.

در فصل "سخن پایانی" نویسنده از زبان "نی سولیژن" بازیگر زن (خانم چاو) فیلم می‌نویسد:"اگر به جزئیات دقت کنید متوجه مسائل می‌شوید". در این جمله شاید مهم‌ترین دغدغۀ کارگردان در مسیر غیر متعارف بودن باشد.

در حال و هوای عشق یک فیلم با محوریت عشق است اما بیننده به هیچ وجه درگیر یک قصۀ کلی و سرراست نمی‌شود؛ در واقع این جزئیات در پرداخت رابطۀ بین زن و مرد فیلم است که یک تجربۀ متفاوت را پیش روی ما می‌گذارد.

محمود توسلیان